Onze Taal. Jaargang 52

[p. 85]

[Nummer 7/8]

Surfkoeterwaals
Papegaaien-Engels voor ingewijden

Alhoewel Nederland er op kan bogen een vooraanstaande plankzeilnatie te zijn, is het met de taal die gebezigd wordt in deze sport maar droevig gesteld. In nog geen tien jaar is namelijk een plankzeilerstaaltje ontstaan dat alleen toegankelijk is voor ingewijden en dat door vele barbarismen op zijn hoogst nog bloembollen-Hollands is te noemen. Hoofdredacteur van ‘Surf Magazine’, Wim Koesen, is zelfs van mening dat de Nederlandse taal de explosieve groei van de plankzeilerij niet eens kan bijhouden (‘Surf Magazine’ nummer 2, 1982, p. 35): een tekort aan taal dus.

Dit surfkoeterwaals is tot stand gekomen door de vele anglicismen en germanismen die zijn aangespoeld aan onze vaderlandse kust. In deze delta waarin wij tot onze nek toe in de vreemde woorden staan, is het de hoogste tijd geworden om een dergelijke woordenvloed te keren door een kritische taalbeschouwing.

Van Talleyrand is de uitspraak dat je met taal gedachten kunt verbergen (Taalschat, p. 78), maar gedachtenlezen is in het plankzeilerstaaltje een koud kunstje. Angstvallig tracht men taalsnobisme (er zou geen Nederlands woord voor ‘shoppen’ zijn), gemakzucht en onkunde weg te moffelen, terwijl adviezen als ‘schrijf meer Nederlandse woorden, minder vreemde woorden, minder basterdwoorden’ (Taalschat, p. 77) in de plankzeilerij bijna geheel onbekend zijn. In dit artikel besteed ik dan ook aandacht aan een aantal barbarismen die ik heb opgepikt uit het surfsociolect, en aan goede, Nederlandse alternatieven die deze ‘on-woorden’ kunnen vervangen.

Het woord vin is een letterlijke vertaling van het Engelse fin en het Duitse Finne. Toen de plankzeilerij nog in de kinderschoenen stond, sprak men niet over een vin maar over een skeg. Alhoewel dit laatste woord al eeuwen wordt gebruikt in de zeilwereld, is skeg bijna geheel van zijn plaats verdrongen door vin. Waarschijnlijk is dit gekomen omdat skeg iets moeilijker uil te spreken is dan vin.

Vinkasten en vinboxen zijn leenvertalingen van het Engelse finboxes en het Duitse Finnenkästen. Deze letterlijke vertalingen kunnen we eenvoudig vervangen door de iets langere Nederlandse alternatieven: skegkastje, skeghouder of skegsleuf. Skegkast is gevormd naar analogie van zwaardkast waarbij het eerste woord een veel kleinere inhoudsmaat heeft dan het laatste. Verkleining van skegkast tot skegkastje is dus geheel terecht.

Mastbus is een letterlijke vertaling van het Duitse Mastbusche. Dit geeft een onjuiste voorstelling van zaken weer. Er wordt namelijk een vervoermiddel gesuggereerd dat een of meer masten kan vervoeren, dan wel een koker waarin deze voorwerpen worden opgeborgen. Bedoeld wordt echter een kokervormige uitsparing in de plank, waarin de mastvoet geplaatst wordt. Mastvoethouder, mastvoetkoker of mastvoetschoen zijn in dit geval dè Nederlandse woorden die je in tegenstelling tot mastbus helaas maar af en toe tegenkomt.

Bij een mastbusrail moeten we ons de volgende constructie voorstellen: een geleider van 30 à 40 cm die in het midden en in de lengterichting op de plank is aangebracht. Op deze geleider is een verschuifbare mastvoet geplaatst met een ingebouwde vergrendeling. Mastbusrail kunnen we vervangen

[p. 86]

door het Nederlandse mastvoetsleuf of mastvoetslede. Het duidelijkst is misschien nog wel als we de uitdrukking verschuifbare mastvoet gebruiken.

Met het Engelse striping bedoelt de plankenfabrikant het kleurenpatroon dat ter versiering op de plank aangebracht is. Dit woord is niet eens vertaald terwijl de mogelijkheden voor het opscheppen liggen: versiering, plankversiering, sierpatroon, versieringsmotief siermotief en sierstrepen zijn alternatieven bij uitstek.

Het Engelse stringer wordt evenmin vertaald. Dit is een lat die ter versteviging in de lengterichting inwendig in het midden van de plank gemonteerd is: de ‘ruggegraat’ van de plank. Goede Nederlandse woorden zijn in dit geval lengteversteviging of gewoon versteviging.

Het Engelse hump staat voor gebold dek, bolling of bultbolling: goede alternatieven zijn er weer in overvloed. Het shapen van de hump houdt in dat in het dek een bultbolling of bult wordt aangebracht, gevormd of ingeschuurd. Kennelijk is het ook al te veel moeite om deze werkwijze met behulp van Nederlandse woorden te beschrijven.

Rail kunnen we maar beter vervangen door kant of zijkant.

Sinds een jaar of twee is het plankzeilerssociolect de term funboard rijker, een woord dat lekker in de mond ligt hoewel het een melige bijsmaak begint te krijgen. Een funboard moet doorgaan voor een heel bijzondere zeilplank, terwijl bijna elke plank al van dit predikaat voorzien is. Tevens moet van een funboard een uitstraling van puur plezier uitgaan, een ongekend genot dat je aan een ‘gewone’ zeilplank niet zou kunnen beleven. Wie dit woord wil vertalen, heeft de keuze uit de volgende mogelijkheden: lolplank, pretplank, plezierplank, geinplank, keetplank etc. Waarschijnlijk klinken deze woorden de Nederlander even leuk of banaal in de oren als funboard doet in die van de Engelsman.

Het sterkste staaltje van taallafheid ben ik tegengekomen bij een fabrikant die ons clam-cleats wilde laten kopen. Dit woord vindt zijn oorsprong in de Nederlandse scheepvaartterm klamp die de Engelsen in de 17de eeuw hebben overgenomen uit onze taal. Een klamp is een voorwerp waaraan (of waarin) een lijn vastgemaakt kan worden. Het wordt ook wel klem of kikker genoemd. Deze ongezonde manier van leentjebuur-spelen getuigt van minachting voor de moedertaal en gaat voorbij aan ongeveer 300 jaar taalhistorie.

Gijpen betekent voor de wind overstag gaan. Er zijn drie verschillende gijpen die een plankzeiler kan uitvoeren: de slingergijp, de powergijp en de duckgijp. Slingergijp is een Nederlands woord terwijl power- en duckgijp van vreemde bodem zijn. Het essentiële kenmerk van een powergijp is dat de plankzeiler deze uitvoert door met de voeten druk uit te oefenen op de zijkant van de plank. In kantdrukgijp, kant- of drukgijp en voetengijp vinden we dankbare alternatieven. Bij elke gijp komt ‘power’ kijken; de radio zet je tegenwoordig ook al aan met een ‘powerknop’. Straks zitten er op onze fietsen ‘powertrappers’ en ‘powerdynamo's’. Het voorvoegsel ‘power’ komt zo veelvuldig voor dat het nauwelijks kan dienen om verschillende begrippen uit elkaar te houden. In de plankzeilerij komt power voor in combinatie met zowat elk woord: powerset, powervin, powermast, powergiek, powerboard, powersail, powerline, powerpak etc. Een duckgijp - een soort wentelbeweging door het zeil voor langs te halen - roept direct associaties op met eenden. Het is algemeen bekend dat deze watervogels bij tijd en wijle duikelen. Een duikelgijp of duikelaar is dan niet alleen een beter woord maar is ook nog leuker door het speelse karakter en de klankrijkheid ervan.

Taalsnobisme

Ongetwijfeld is het de lezer opgevallen dat een aantal van de gangbare woorden zo letterlijk mogelijk is vertaald met als resultaat een barbarisme: Mastbusche - mastbus. De vertaler klampt zich wanhopig vast aan het buitenlandse woord en gaat voorbij aan de mogelijkheden die de moedertaal hem te bieden heeft. Een nieuw buitenlands begrip kan gemakkelijk worden vervangen door een gelijkwaardig Nederlands woord mits we ons wat creatiever opstellen en valse schaamte jegens onze moedertaal laten varen. Want het ìs toch zo: hoeveel landgenoten generen zich niet voor de Nederlandse taal? Helemaal taalsnobistisch zijn zij die menen dat je je in het Engels beter kunt uitdrukken dan in het Nederlands. Deze gedachtengang gaat namelijk volstrekt voorbij aan de functionele gelijkwaardigheid van talen: wat in het Engels, Duits of wat voor taal dan ook gezegd wordt, kun je ook zeggen in gelijkwaardig Nederlands.

Slechts zij die geleerd hebben zich goed in eigen taal uit te drukken, zullen een vreemde taal kunnen beheersen. Exactheid in denken en formuleren horen hierbij (Taalschat, p. 83). Dat de plankzeilerij hierin niet is geslaagd, blijkt uit een overijverig gebruik van on-Engelse woorden die door Nederlanders verzonnen zijn en die een Brit vreemd in de oren zullen klinken; het hypercorrecte hump-shaper is hiervan een voorbeeld.

Over het algemeen zijn de Nederlandse alternatieve woorden die ik heb aangedragen, wat langer dan de oorspronkelijke Engelse of Duitse woorden. De functionaliteit van een taal ligt echter niet in een minimale woordlengte maar wèl in de behoefte om in de moedertaal te communiceren. Iedereen die zich ook maar enigszins taalbewust of creatief opstelt, zal dit beamen. Wie mijn alternatieven heeft bekeken, zal hebben gezien dat de Nederlandse taal een pasklaar antwoord heeft op nieuwe begrippen. Door de rijkdom van onze Nederlandse taal is het mogelijk om nieuwe woorden te maken waarvoor we ons niet hoeven te schamen. Dat er een tekort aan taal zou zijn, acht ik dan ook schromelijk overdreven:

‘de groeikracht van een taal schuilt in haar vermogen om de nieuwe werkelijkheid tot een wereld te verwoorden.’ (Taalschat, p. 98.)

J.S. Kik

plankzeilend student Nederlands

Eindhoven