Onze Taal. Jaargang 51

[p. 81]

[Nummer 7/8]

Dbarekoe...

De jongen heette Johnny, maar dat zal wel niet zijn ware naam zijn geweest. Het was 1950, wij vormden een hecht kluitje lagere-schooljongens en wij waren bezeten van alles wat uit de Engelse taalgebieden kwam overwaaien.

Onze blozende bewondering gold vooral Brits Voetbal (Middelsbro, Tottenham Hutspot, Arsenal) en de Engelse Fiets (Ruts en Rellie). Johnny reed als enige tienjarige Hagenaar op een echte Ruts en bezat bovendien een op de Holland-Amerika-lijn varende broer die hem na elke reis van oogpuilende Amerikaanse nieuwigheidjes voorzag, zoals Donald Dukken, Bubbelkum en Platen. Johnny was, kortom, de bink van onze buurt. Hij liep en praatte anders dan wij, op een manier die in de kringen van mijn tienjarige zoon thans als ‘wijs’ wordt omschreven.

Ik kan mij niet herinneren dat wij destijds al een vaste kwaliteitsaanduiding hadden waar we Johnny's gedrag mee bestempelden; applaudiserende voorvoegsels als ape- en bere- kwamen pas later en ook heette Johnny nog niet ‘het einde’. Nee, wij hadden eenvoudig geen woorden voor datgene wat hij uitstraalde, maar ieder van ons voelde vagelijk dat dit wel eens ‘it’ zou kunnen zijn - Johnny hàd het.

Het waren de jaren van de ‘landjes’; met riet, brandnetels en zuring omzoomde, in het midden platgevoetbalde veldjes waarop na verloop van tijd stapels bakstenen verschenen en lange, van gaten voorziene ijzeren stroken die ze in twee sporen aan elkaar vasthaakten zodat ze erover konden rijden met hun vrachtwagens, zonder weg te zakken.

Als ze reden terwijl het regende bolden er na hun passeren blubberbobbels door die gaten. Die ijzeren stroken waren nog van Engelse noodvliegvelden uit de oorlog, wist Johnny. Johnny begon mij een beetje te veel te weten; Johnny moest niet zo stoer doen. Die keer dat we een fredikeetje deden bij voorbeeld.

Ik kwam vrij te staan voor de jassenhoopjes van de tegenpartij en ik riep naar Johnny, om de bal. ‘Voorzet Johnny!’ Toen punterde Johnny het leertje in mijn richting terwijl hij riep: ‘Skipping men, skipping!’ Ik had dit woord nog nooit gehoord en maaide over de bal heen. Mijn kwaadheid om de gemiste kans koelde ik op de voorzetter. Ik rende op Johnny af en trilde woedend:

‘Wàt nou skipping men?’ Ik had Johnny nog nooit rood gezien, maar nu werd hij het.

‘Nou gewoon’, grijnsde hij onzeker, ‘skipping is gewoon skipping. Je weet toch zeker wel wat skipping is?’

‘Ach schei toch uit jongen! Je weet zelf geeneens wat skipping is!’

‘Oh nee?’

‘Nee!’

‘Mijn broer zegt het zelf, skipping. Skipping is toevallig een heel gewoon Amerikaans woord.’

‘Een Amerikaans woord! En waarvóór is skipping dan het Amerikaanse woord?’

‘Ja, dat ga ik jou aan je neus hangen!’ ‘Okee, dan speel is niet meer mee!’

En ik galoppeerde woedend terug naar huis.

Waarom was ik zo boos op die arme jongen met zijn onnozele skipping? Een deel van mijn geprikkeldheid was het gevolg van Johnny's poging mij af te bluffen met een niet bestaand woord, maar mijn woede werd in hoofdzaak bewerkstelligd door het gevoel dat ik was buitengesloten van

[p. 82]

een zelfgemaakte jongens-geheimtaal, die mij tegelijkertijd opwond en afgunstig maakte. Skipping.

Pas jaren later begreep ik dat Johnny dit zelfverzonnen, quasi-Amerikaanse woord riep om er zijn gevoel van een tijdelijk geluksteveel mee uit te drukken; we waren jong, de zon scheen en we stonden voor.

Vijf jaar na dat fredikeetje bezocht ik voor het eerst een One Man-show van Toon Hermans, bij wie ik een met Johnny's ‘skipping’ te vergelijken, onomatopoëtiserende gevoelsuitdrukking hoorde: als Toon Hermans halverwege een liedje duidelijk wilde maken hoe lekker het leven hem zat, balde hij zijn vuisten aan weerskanten van zijn gezicht en maakte hij een opgetogen piepgeluidje, dat ongeveer klonk als: ‘purrrrrrrrr’! Ik herkende het als de vertaling van de opwinding die je soms als kind kon voelen wanneer je achterna werd gezeten. Van spanning en plezier liet je je hart dan zo hoog mogelijk in je keel juichen.

Weer tien jaar later, rond, heebabberieba, 1960, begreep ik dat Johnny met ‘skipping’ wilde uitdrukken wat inmiddels ‘swingen’ heette.

Er bestaat geen Nederlands woord voor ‘swingen’. Van Dale komt niet verder dan ‘swing dansen’ en Koenen-Endepols geeft op: zwaaien, schommelen, zwenken, zich draaiend, levendig, veerkrachtig bewegen, veerkrachtig lopen, dans bewegingen maken; maar geen van deze werkwoorden drukt de lyrische tinteling uit die school in Johnny's ‘skipping’. Wanneer een kind een magisch woord verzint dat zijn ogenblikkelijke gelukzaligheid vertaalt, ‘swingt’ zo'n kind in het Nederlands. Johnny swingde.

Als mijn dochter van acht haar leventje voelt swingen, heet de nieuwe hond ‘Poerkuntoi’. Ik vind ‘Poerkuntoi’ een puur Nederlands woord; in het taalgebruik van klasgenootjes van mijn kinderen hoor ik de laatste jaren trouwens almaar minder, swingend bedoeld doe-het-zelf Engels.

Heeft de televisie haar overwerk gedaan en is nu het punt van verzadiging bereikt waarna ‘Engels’ zijn glans van stoerheid heeft verloren? Het lijkt erop.

Mijn zoon van tien was een jaar geleden lid van een zeer geheime en wijze club waarvan de leden, bij het elkaar begroeten, een zelfverzonnen wachtwoord uitspraken. Ik kan dit wachtwoord nu wel opschrijven, want de club is, door twee gevallen van verhuizing, sinds een maand ter ziele. Dbarekoe, luidde het wachtwoord. Dbarekoe. Dient zo swingend mogelijk te worden uitgesproken. ‘Wat betekent dubbarekoe?’, vroeg ik mijn zoon, toen ik het voor het eerst hoorde.

‘Dbarekoe betekent gewoon zichzelf’, zette hij mij op mijn plaats, ‘dbarekoe is dbarekoe.’

Ik wens u een zomer toe met heel veel dbarekoe.

Kees van Kooten