Onze Taal. Jaargang 51

[p. 40]

Een radio (enz.) kopen met een woordenboek

Al zou je het op het eerste gezicht niet zeggen, het volgende is een boekbespreking. Met een aanloop vanwege het waarom.

Reeds heel lang verbaas ik me over de manier waarop fabrikanten van luister- en kijk-apparatuur hun produkten aan de m/v trachten te brengen. Dat is zo onmiskenbaar een methode van ‘publiek ik veracht u’ dat je althans wat dit betreft gaat begrijpen waarom het deze branche slecht gaat. Er is geen woord Frans bij, en ondanks de schijn evenmin een woord Engels, want het is puur jargon. Philips, dat eens bekend stond als nationale trots, gaat erg ver in het gebruik van een soort elektronisch esperanto. Voor een grensoverschrijdende onderneming (multi- of trans-national in modern Nederlands) werkt dat intern blijkbaar gemakkelijk.

Voorbeelden uit twee voor werving bedoelde prospectussen: ‘Microprocessor-gestuurd solenoid cassettedeck met Automatische Location Device en Next-Track Device’ (uit Hi-Fi-boekje).

‘Digitale synthesizer met 16 presets F 2216, High-Performance 2 × 45 W geïntegreerde eindversterker F 4215, metal-cassettedeck F 6211 met soft-touch toetsen...’ (uit Audio-blad). Dan ga je als onbevangen hoorder een winkel binnen en vraagt om een radio. Aan de winkelier (vaktaal: dealer) de taak alles uit te leggen. Nu noem ik Philips omdat juist dit bedrijf me op dit terrein zo teleurstelt. De firma adverteert geregeld in de dagbladen en alleen het lezen van de advertenties maakt je horendol.

Andere fabrikanten zijn evenwel geen haartje beter, zoals me bleek toen ik een aantal folders had meegekregen van een bevriend handelaar, die ronduit toegaf dat hij het soms allemaal ook niet precies weet en tegenover zijn klanten vaak meer als tolk dan als informant moet optreden. Een gevaarlijke zaak, zo gaf hij toe, want minder bonafide verkopers kunnen de ondeskundige van alles aansmeren.

Pioneer als pionier

De firma Pioneer, die van Japanse afkomst blijkt te zijn, is een offensief begonnen tegen de spraakverwarring. Tot voor kort, zo las ik in het reclame-vakblad Adformatie, werden de artikelen hier ingevoerd en verhandeld door de Ogem-dochter Wüst, maar omdat Ogem aan het uitverkopen is geslagen, begon Pioneer een eigen vestiging. Wat Nederlanders nalaten, doen nu Japanners (zoals meer gebeurt helaas): zij proberen het jargon te verhelderen. Dat is zonder meer een schitterend idee, hard en hard nodig, hetgeen uit het voorgaande mag blijken.

In een aantal dagbladen verscheen eind 1981 een levensgrote advertentie, die als volgt was ‘gekopt’: ‘Pioneer legt u graag even uit wat Philips, JVC, Technics etcetera nou eigenlijk precies bedoelen.’ Deze mondvol kwam tot ons in hoofdletters van 5 cicero hoogte, iets minder dan 2½ centimeter. Met in de toelichting zinnen als: ‘Wie zich oriënteert bij de aanschaf van HIFI-apparatuur, stuit al snel op een bijna onneembare barrière: de moeilijke woorden.’ ‘Een ondoordringbaar rookgordijn van technische termen...’ ‘Het zal, met het oog op de technologische ontwikkelingen, eerder erger dan minder worden.’ ‘Nu zijn dure woorden wel zo'n beetje de aller goedkoopste manier om u te overdonderen...’ Volgt de aankondiging van Pioneers Verklarend Woordenboek HiFi-Nederlands. En helemaal onderin op de pagina een bon om dat woordenboek gratis toegestuurd te krijgen. Honderdduizend van die woordenboeken zijn er gedrukt; de totale campagne kost een miljoen gulden. Het is een boekje van 40 pagina's, gemaakt met medewerking van Wim van Bussel, waarin een kleine 250 woorden en begrippen worden uitgelegd. Let wel: uitgelegd, want vertalen was blijkbaar onbegonnen werk. Dit laatste treffen we slechts een enkele keer aan, zoals bij Antiskating (Dwarskrachtcompensatie), waar we nog niets wijzer van worden. Gain blijkt echter gewoon versterking te zijn, een open reel recorder een spoelenrecorder en een woofer 'n lage tonenluidspreker. (De spelling en schrijfwijze zijn die van het woordenboek.) Bij de laatste omschrijvingen vraag je je af waarom Philips, JVC, Technics etcetera ze niet ineens gebruiken. Met tegelijk de erkenning, dat het verder niet altijd kan omdat ook Pioneers woordenboek er uitvoerige omschrijvingen voor nodig heeft.

Bij de toezending van dit woordenboek ontvingen we tegelijk een catalogus Hi-Fi-stereo 1981/82, want Pioneer is goed maar niet gek. Een mooie kans om het merk niet alleen te toetsen op woorden, maar ook op daden. Hoe kondigt het zelf z'n waar aan? Het blijkt redelijk mee te vallen, al kom je ook hier omschrijvingen tegen als ‘volledig automatische kwartsgestuurde PLL direct-drive platenspeler met tangentiale arm.’ En: ‘geïntegreerde stereo-versterker met pictografische uitlezing/controle systeem.’ Wat kwartsgestuurd, PLL of pictografisch is, vertelt ook het woordenboek niet.

Toch veel waardering voor het idee.

Moge het anderen inspireren dan wel dwingen tot bevattelijk taalgebruik. Misschien gaat een concurrent er dan nog eens toe over al die begrippen uit een andere wereld te ontdoen van snobistische gemakzucht-taal, opdat er leesbare reclame en voorlichting verschijnt.

Frans Oudejans Breda