Onze Taal. Jaargang 51

Krom ‘Gastnederlands’

F. Jansen hekelt in O.T. van december vorig jaar het taalgedrag van Nederlanders jegens gastarbeiders, en vindt dat het ‘krom praten’ niet bijdraagt tot een beter gebruik van onze taal door buitenlanders. Want hoe kan iemand bij een slecht voorbeeld goed volgen?

Jansen kiest in zijn artikel als uitgangspunt de buitenlander die Nederlands wil leren spreken. Ze zullen er zeker zijn, maar ik denk dat toch de allereerste zorg van gastarbeiders is om Nederlands te leren verstaan; en zelfs denk ik dat heel veel buitenlanders hun verlangens op dit punt beperken tot een minimaal gebruiksniveau. Als ik dus met een gastarbeider in verbaal contact kom, neem ik aan dat hij (of zij) er primair op uit is om in grote lijnen de strekking van mijn woorden te begrijpen; en daarom zal ik in zo'n situatie liever een ‘kromme’, inderdaad rudimentaire, dan een perfect geconstrueerde zin ten antwoord geven.

B.Q. Voors

Algemeen directeur Uitg. mij. Misset Doetinchem

Naschrift

De heer Voors heeft gelijk als hij zegt, dat de buitenlander allereerst Nederlands wil (en moet) verstaan. Daaruit volgt naar zijn mening, dat aan kromme zinnen de voorkeur gegeven moet worden boven grammaticaal correcte zinnen.

Met die consequentie ben ik het niet eens. De tegenstelling tussen grammaticaal correct en begrijpelijk is namelijk niet logisch noodzakelijk. Vergelijk het volgende voorbeeld uit de praktijk. Ik heb een voorman in de schoonmakerij meer dan één keer zijn anderstalige medewerkers horen instrueren op de volgende manier:

Jij-morgen-hier-zeven uur - begrepen? - Jij niet hier-zeven uurjij bellen.

Ik vraag me af of het volgende niet zowel begrijpelijker als voordeliger voor het Nederlands leren was geweest:

Jij komt morgen hier - Je komt om zeven uur - Begrepen? - Je kan ook niet komen - Dan bel je op - Wat moet je nu doen?

In de tweede variant zijn de zinnen correct maar dat is niet hetzelfde als lang en ingewikkeld. Daar komt bij dat dergelijke zinnen in een heel kalm tempo uitgesproken kunnen worden zonder dat het snauwering hoeft te klinken. Verder is het twijfelachtig of het strooien met uitroepen als begrepen? of snap je? wel zoden aan de dijk zet. Een vraag om herhaling van de informatie biedt een beter inzicht in de mate waarin de boodschap bij de anderstalige is overgekomen.

Natuurlijk heeft de tweede variant wat idealistische of misschien zelfs wel utopische trekjes voor degenen die snel en in moeilijke omstandigheden opdrachten moeten uitvaardigen. Toch loont het mijns inziens de moeite om het eens te proberen. Het is namelijk niet onmogelijk dat het gebruik van het kromme Nederlands uit het eerste voorbeeld veel meer wordt ingegeven door een traditioneel (waan)idee over duidelijkheid, dan door de gebleken duidelijkheid ervan.

Frank Jansen

Afdeling Nederlands, Moller Instituut Tilburg