Onze Taal. Jaargang 50

50 jaar Onze Taal
Een anglicisme: scooter

Behalve germanismen (zie het januarinummer) zijn er nog andere barbarismen die Onze Taal uit onze taal wilde weren. Vooral na de oorlog werd ons land overspoeld door Engelse en Amerikaanse woorden. In de jaren vijftig verscheen de ‘scooter’ op straat. Welk Nederlands woord zou u verzinnen? Hoe moeilijk het is, blijkt wel uit de volgende drie stukjes. Ze werden gepubliceerd in Onze Taal van 1954.

De scooter

I

Wat kunnen we toch eigenlijk blij zijn met dat pittige vaderlandse woordje ‘fiets’, waarvan men de verklaring niet met zekerheid weet. Na de fiets kwam de ‘motorfiets’. En daarna dat tuffende, pruttelende, dartele, volgens sommigen levensgevaarlijke ding, dat de volksmond ‘bromfiets’ genoemd heeft. Maar nu is glimmend, glanzend, gestroomlijnd het vermakelijke voertuig in onze straten verschenen, dat ‘scooter’ heet. Hier stond het volk wel met zijn mond vol tanden? De benijdenswaardige wezens, die zich met dit grappige, elegante tweewielertje verplaatsen, zullen van de vreemde naam geen afstand willen doen: zij komen dan in de klasse van de fiets met haar afleidingen, waaruit zij zich na noest sparen omhoog gewerkt hebben. Moeten we het woord maar opnemen gelijk de reeds lang bekende Europese namen als ‘tram, auto enz.’? Wie doet eens een goed voorstel? Het woord schijnt gekomen te zijn van het engelse ‘to scoot’, dat ‘rennen’ betekent. In Duitsland noemt men de scooter algemeen ‘Roller’. Laten we, om U bekende redenen, dat woord dan maar niet nemen.

II

Met grote belangstelling hebben we de voorstellen gelezen, die leden ons gedaan hebben aangaande de ‘vertaling’ van scooter. Eens te meer is ons gebleken, hoe moeilijk het is in taalzaken iets ‘uit te vinden’, of liever nog gangbaar te maken en met goed gevolg ingang te doen vinden. Er is natuurlijk op zichzelf niets tegen dat ‘scooter’, we vonden het alleen zo armzalig, dat naast de fiets en de bromfiets het nieuwe tweewielige motorvoertuig het zonder Nederlandse naam moest stellen. Maar schreven we zelf al niet, dat de bezitter van deze glanzende en handige scherts niet gaarne zijn voertuig onder de -fietsen gerangschikt zou zien? Hier zijn enige voorstellen: autofiets (streelt, de berijder voelt zich meer), clubfiets (op grond van gelijkenis met clubstoel, clubfauteuil), wagenfiets, fietswagentje (geen schijn van kans, veel te gewoon), boksertje (zou in Vlaanderen gaan, waar de scooters op de kermis boksauto's zijn), superbrommer (is een beetje Ollie B. Bommelachtig), motorglijer (aardig woord, het heeft iets elegants), motorstep (gelijkenis met de autoped). Men zou er haast een gezelschapspel van maken. Wij vinden motorglijer en motorstep het meest bruikbaar. Van die twee is het eerste het meest Nederlands.

III

Een onzer grote Ned. dagbladen heeft ons artikeltje over de scooter overgenomen, maar doet zelf ook geen goed voorstel dienaangaande. Wij hebben over een eventuele Ned. naam voor dit voertuig heel wat moeten horen. Honende opmerkingen, dat we zeker zelf nog maar een ‘ouwe trapfiets’ hadden en meelevende belangstelling in de gewaagde onderneming; bijna iedereen voorspelt ons een mislukking...

Veel waarde heeft de commentaar van een lid van onze Raad, die schrijft: ‘In dergelijke gevallen gevoelt men de behoefte aan een korte vorm. Het is bepaald ook deze eigenschap, die “fiets” gunstig onderscheidt van “rijwiel”. Bij velen is “bromfiets” reeds lang vervallen door “brommer” of zelfs “brom”. Het is ook de reden waarom ik iedere langere of zwaardere vervanger van scooter niet veel kans geef. Alle voorgestelde verdietsingen hebben dat nadeel. Daaronder zijn een paar verkleinwoorden; een scooter-er neemt dat niet. De man die een kort woord zoekt, zal er aan moeten denken, dat er een afleiding op -er mogelijk dient te zijn; dan betekent dat stellig een voordeel op scooter.’

En na deze belangrijke commentaar over de waarde van een kort woord, een heel stoute briefkaart uit Amsterdam: In de Jordaan heet zo'n ding een ‘race-plee’! Wie kan daar tegenop? Wij niet meer.