Onze Taal. Jaargang 50

Variëteit en Variété

In het verleden heb ik in deze rubriek een kleine selectie van krantekoppen opgenomen die door de scheppers ervan geestig genoeg bevonden waren om door de lezer geconsumeerd te worden. Het verzamelen van dergelijke koppen is voor mij een hobby geworden; het is een bron van vreugde die nooit opdroogt. Ik wil ze ook niet voor mezelf reserveren; ze zijn een te kostbaar goed om niet van tijd tot tijd tentoongesteld te worden. Hier is dan weer een bescheiden bundeling:

Over een caféhouder die in zijn dorp niet in de gunst staat: ‘Kroegbaas niet getapt.’ Een Nederlandse firma zal het beroemde orgel van de dom van Riga herstellen: ‘Rigareuze restauratie.’ Bij de vaststelling van de cijfers van Telebingo ging op zekere dag de ‘knoppenkast’ kapot, zodat men met de ‘ballenkast’ moest gaan werken: ‘Telebingo naar de knoppen.’ Een tennisster verloor een wedstrijd: ‘Schutte ging voor schut.’ De doelman van Ajax, Schrijvers, brak in een wedstrijd een pink maar speelde door: ‘Schrijvers blijft bij de pinken.’ Voor een UEFA-wedstrijd in Utrecht werden 700 valse kaarten verkocht: ‘Utrecht van de kaart.’ Supporters van de ijshockeyploeg Feenstra Flyers misdroegen zich tijdens de wedstrijd tegen Rosswell: ‘Friese fans rijden scheve schaats.’

Een kostbaar goed? Natuurlijk niet. Maar ze kunnen toch aardig zijn, die woordspelingen, als ze maar willen kloppen. Helaas is dat heel vaak niet het geval. Neem de voorbeelden hierboven. Bier wordt getapt, en daarmee wordt de kroegbaas, die niet getapt wordt maar wel getapt kan zijn, vergeleken. Net voldoende voor goedlachse mensen, en daar houdt het mee op. ‘Rigareus’ bestaat niet; ‘rigoureus’ moet voor deze geestigheid verminkt worden. Bij Telebingo ging de knoppenkast kapot en moest men naar de ballenkast. Dan is de kop ‘Telebingo naar de knoppen’ toch onzin? Dat had hoogstens ‘naar de ballen’ kunnen zijn en dat is ook niet leuk. Bepaald onbehoorlijk is de kop ‘Schutte ging voor schut.’ Sta je voor gek als je een sportwedstrijd verliest? Dan zou je er beter mee kunnen ophouden. Maar liever zien de sportliefhebbers waarschijnlijk, dat de kranteman met zijn ‘geestige’ koppen ophoudt. En als je een pink breekt maar doorgaat, blijf je dan bij de pinken? Misschien kan iemand me de betekenis van deze diepe wijsheid eens uitleggen. Dat Utrecht van de kaart is als er 700 valse kaarten verkocht zijn, begrijp ik evenmin. Alleen de scheve schaats van de Friese fans klopt vrij aardig (hoewel ze zelf langs het veld zitten), maar is weer tot op de draad versleten. Er kan bij alles wat met ijshockey of schaatsen te maken heeft niets bijzonders gebeuren of iemand rijdt een scheve schaats.

[p. 56]

Kunnen de koppensnellers niets beters produceren? Kunnen ze niet in de leer gaan bij een paar van onze goede conferenciers? Maar sommige journalisten zijn conferencier geweest (en omgekeerd); jammer dat die de koppen niet maken, d.w.z. die boven de berichten die zich voor een geestig opschrift lenen. Want de redacteur, die ‘Au!’ zette boven het bericht, dat iemand uit het raam van een derde verdieping was gevallen en overleden, ging weer wat ver.

Overigens kan van de door velen als ‘droog’ ervaren Engelse humor in dit opzicht ook wel wat geleerd worden. Het vroegere Londense avondblad ‘The Star’ gaf daarvan eens een prachtig en, geloof ik, vrij bekend voorbeeld. Na een dag van zeer dichte mist, die de scheepvaart hinderde en het luchtverkeer met het vasteland onmogelijk maakte, publiceerde dat blad de kop ‘Continent isolated’.

De lichte getallentoets, aangeslagen in het januarinummer, resoneert in een brief van de heer H.V. Zimmermann in Soest. Hij heeft eens in de krant gelezen, dat in een bepaald jaar in Denemarken ‘12.000 huwelijken waren gesloten, waarvan 50% door vrouwen’. En in een artikel over ambtelijke stijl vond hij lang geleden deze tekst van een proces-verbaal: ‘Bij deze ruzie sloeg de aangehoudene zijn tegenstander met een fles een gat in het hoofd ter grootte van een rijksdaalder, althans twee gulden vijftig.’ Allebei prachtig, vind ik, en dat ik ten aanzien van het proces-verbaal wat sceptisch ben, mag de pet (schrijft Van Dale, maar velen zeggen: de pret) niet drukken. En dat sceptisch spreek ik uit met sk aan het begin, omdat dit de enige reden kan zijn waarom je het woord ook met een k mag schrijven. Maar ministers, kamerleden en andere machtigen mogen van mij gerust septisch zeggen, hoewel ik daaronder iets heel anders versta.

De heer Zimmermann merkt ook op, dat het woord een vaak nodeloos van accenten wordt voorzien, b.v. in ‘De overledene is opgebaard in één der rouwkamers van...’ Ja, ik denk dat sommigen accenten gebruiken zodra de ee in ‘een’ wordt uitgesproken als die in ‘steen’. Het lijkt me toch nuttiger ze te bewaren voor het geval er op dat ‘een’ een duidelijke nadruk rust. Zo kan men verschil maken tussen ‘Je kunt het een keer proberen’ en ‘Je kunt het één keer proberen’, Maar in ‘Een van de aanwezigen verliet de zaal’ behoeft van duidelijke nadruk geen sprake te zijn en hebben de accenten niet noodzakelijk een doel.

M.C. Godschalk