Onze Taal. Jaargang 49

[p. 87]

Reacties

Spijkers op laag water

Bij het lezen van SPIJKERS OP LAAG WATER IV zag ik veel uitdrukkingen, die naar mijn mening wel degelijk in het Frans en het Engels voorkwamen en daarvoor greep ik weer naar Wyld en de Micro Robert, omdat de Nederlands-Franse en Nederlands-Engelse woordenboeken wel eens suspect zouden kunnen zijn. Natuurlijk kon ik niet nagaan of de beide talen (Nederlands en Italiaans) de diverse uitdrukkingen aan het Frans ontleend hadden, maar het gaat me wat te ver om een direct verband tussen Italiaans en Nederlands te leggen en de Franse en Engelse equivalenten te negeren. Zoals uit de volgende lijst blijkt, was het goede gereedschap voor mij meer dan het halve werk.

Het is niet alles goud wat er blinkt
	Tout ce qui brille, n'est pas or	(Herckenrath)
	All is not gold that glitters	(Wyld)
Op de een of andere dag
	Un jour ou l'autre il viendra	(Micro Robert)
Ze zijn van één deeg
	Des gens de même farine	(Micro Robert)
(Zijn, haar) oogappel
	Il y tient comme à la prunelle de ses yeux	(Micro Robert)
	The apple of one's eye	(Wyld)
Te bezien staan
	It remains to be seen whether...	(Wyld)
Geen vlees en geen vis
	Ni chair ni poisson	(Micro Robert)
	Neither fish, flesh nor fowl	(Wyld)
Het water kwam me in de mond
	Avoir l'eau à la bouche	(Micro Robert)
	One's mouth waters	(Wyld)
Iemand met de ogen verslinden
	Dévorer des yeux	(Micro Robert)
	His eyes devoured...	(Wyld)
Bij de neus nemen (leiden?)
	Mener qq. par le bout du nez	(Micro Robert)
	To lead by the nose	(Wyld)
Geen slapende honden wakker maken
	Il ne faut pas réveiller le chat qui dort	(Micro Robert)
	To let sleeping dogs lie	(Wyld)
Iemand op de hielen zitten
	Marcher, être sur les talons de qqn	(Micro Robert)
	On one's heels	(Wyld)
Een lang gezicht zetten
	To pull a long face	(Wyld)
Zwijnerij
	Cochonnerie	(Micro Robert)
Want niemand zal je opeten
	Il ne vous mangera pas	(Micro Robert)
De open lucht
	The open air	(Wyld)

M. Hugenholtz, ingenieur, Roden

Neusje van de Zalm

Boeiend is dat vooral het woord rijf de pennen in beweging heeft gebracht. Zo schrijft mevr. P. du Mosch uit Naarden ons het volgende: ‘In mijn jeugd woonde ik gedurende de crisis van de jaren '30 in Kinderdijk bij mijn grootmoeder - een boerendochter uit Krimpen (of Capelle?) aan den IJssel. Als zij ons opdroeg het “erf” te harken, dan werd er gesproken van kluiteren en dat werd gedaan met de “kluiterruif” - een geringe klankverschuiving dus met uw “rijf”. Ik heb het bij familie in Groot-Ammers (a.d. Lek) en Sliedrecht (Merwede) nagetrokken: het woord kluiterruif wordt daar nog steeds gebruikt. Nu ontmoette ik onlangs de zwager van mijn jongste broer. Hij is een tuinderszoon uit Rijsoord of daaromtrent. Op mijn vraag: “Hoe noemt jouw vader een hark?” antwoordde hij: “Mijn vader zegt rijf, dit is een houten hark”.

U kunt dus, dunkt mij, wel aannemen, dat het woord rijf in de omgeving van Rotterdam nog niet in onbruik is geraakt. De overige woorden uit uw artikel kende niemand, wat natuurlijk nog niet hoeft te betekenen, dat die in deze omgeving niet meer gebruikt worden’.

Tenslotte maakt de heer Popkema uit Bergum er op attent, dat het woord ‘rijf’ nog in allerlei woordenboeken voorkomt: ‘een beetje zoeken had schrijver dezes al wijzer kunnen maken’. Een volledig overzicht zal wel te vinden zijn, zo schrijft hij, op vraag 1 van de 28ste vragenlijst van het Dialektenburo in Amsterdam. Verder noemt hij:

a. Van Dale¹⁰: rijf = o.a. hooihark, zonder aanduiding van gew. of iets van dien aard, dus vrij algemeen (?).

b. Ha.C.M. Ghijsen, Woordenboek der Zeeuwse dialecten, blz. 791: rieve = hark, met bijbehorende woorden.

c. K. ter Laan, Nieuw Groninger Woordenboek, blz. 741: rief, rieve voor hooihark en keesrief voor kaasrasp.

d. Het Fries kent rieuwe voor eveneens hooihark.

De bijdrage van de heer Popkema is daarom waardevol, omdat ze een dialektische nevenbetekenis noemt, wijzend op samenhang met Duits ‘reiben’ en Nederlands ‘wrijven’. Zijn opmerking over het Dialektenburo en zijn vragenlijsten is juist, naar ik mij herinner door de werkzaamheden die ik daar heb verricht. Maar de vruchtbare reakties van onze lezers op de vraag of het woord nog in gebruik is, zijn veel en veel belangrijker dan hetgeen men in woordenboeken kan vinden; zij hebben betrekking op het nog levende taalgebruik.

G. Lutke Meijer

publicist

Amsterdam

[p. 88]

Nederlands en Italiaans

Het is allereerst volstrekt onjuist te beweren dat er tussen de Nederlandse taal en de Italiaanse taal nooit direkte invloeden zijn geweest (zie Onze Taal van juli/augustus, pagina 64). Het Italiaans is gedurende een aantal eeuwen (de XVe, XVIe en ook nog de eerste helft van de XVIIe eeuw) de voornaamste cultuurtaal in Europa geweest en heeft in dat tijdperk een niet geringe invloed op alle Europese talen uitgeoefend.

In een studie over de direkte terminologische ‘emprunts’ van het Nederlands uit het Italiaans gaf de heer Francescato, destijds professor Italiaans aan de Rijksuniversiteit van Amsterdam, een lijst van circa 200 Nederlandse woorden die rechtstreeks aan het Italiaans zijn ontleend. Aan de andere kant zijn enige tientallen Italiaanse woorden, met name op het gebied van de zeevaart en de scheepsbouw van Nederlandse oorsprong.

Wat betreft de uitdrukkingen en woorden uit ‘I Malavoglia’, die door de heer D. de Vries worden geciteerd, kan worden opgemerkt dat het gaat om zegswijzen - in enkele gevallen spreekwoorden - die in feite noch specifiek Italiaans noch specifiek Nederlands zijn, maar veeleer Europees, die ook in andere moderne Europese talen en in enkele gevallen zelfs in het Latijn of oud-Grieks voorkomen en waarvan de oorsprong veelal in de bijbel en de bijbelse vertalingen, in de klassieke literatuur en in de middeleeuwse literatuur te vinden is. Zij vormen het bewijs dat, buiten de zuiver nationale culturen, ook een echte, wijde Europese cultuur bestaat.

M. Lansa, Luxemburg