Onze Taal. Jaargang 48

Reacties

Samengestelde werkwoorden

In onze taal op blz. 56 uit de heer De Jong het vermoeden dat de afgleide c.q. samengestelde werkwoorden in opmars zijn. Naar mijn mening zullen nogal wat van zulke nieuwelingen het woordenboek niet halen; het gaat vaak om contaminaties, bijvoorbeeld uitzoeken + selecteren = uitselecteren. De bedoeling van de spreker is dan inderdaad vaak zijn betoog kracht bij te zetten. Anderzijds betekenen ze een uitbreiding van onze woordenschat, die daaraan stellig behoefte heeft. Kijken we bijvoorbeeld in deel III van het W.N.T. (1916), dan valt ons op dat veel van de meer dan vijfhonderd werkwoorden met het bijwoord door nu niet meer gangbaar zijn. Met opzet schrijf ik bijwoord, en geen voorzetsel. Het W.N.T. zegt bij aangeven: uit geven en het bijwoord aan. Dat de term voorzetsel hier aanvechtbaar is, mag blijken uit een serie als: afgeven, opgeven, ingeven, doorgeven, weggeven, meegeven, aangeven, toegeven, teruggeven: weg, mee, af, terug en toe komen als voorzetsel niet voor; op, in, door, aan en dergelijke hebben een ‘zusje’ dat als voorzetsel optreedt.

W. Sterenborg, Tilburg.

Luidt de doodsklok over onze woordenboeken?

Als oud-uitgever meen ik het te moeten opnemen tegen het tromgeroffel van de heer A. Rohaert in het juli/augustusnummer. De titel met de ‘doodsklok’ over onze woordenboeken jaagt al de schrik op je lijf. Is de situatie op de markt van de woordenboeken in het Nederlandse taalgebied zó slecht en zó weinig hoopgevend? Ik geloof daar niets van. Het is een feit, zegt de heer Rohaert - en daar moeten wij misschien de uitgevers gelijk geven - dat het maken en bijhouden van dergelijke woordenboeken voor een klein taalgebied als het onze niet rendabel is. Dat het moeilijk en daardoor kostbaar is, valt hieruit op te maken en daar geef ik hem gelijk in; laat hij de rentabiliteit maar aan de uitgevers overlaten... en waarom dat misschien?

Zijn uitspraak gaat wellicht op voor Arabisch, Russisch, Turks en dergelijke doch hij gooit alles wel op de grote hoop als hij daar ook onze woordenboeken voor de drie moderne talen en onze verklarende woordenboeken (Koenen, Van Dale, Kramers) onder rangschikt. Ik meen dat deze in de behoefte van 95% van het publiek voorzien en dat wij daar terecht trots op mogen zijn. Ik behoor zelf tot die meerderheid en verbaas en verheug mij regelmatig over hetgeen er wèl in staat.

Van ‘Quality Control’ hoeft geen sprake te zijn. Hechte samenwerking tussen specialiserende uitgevers is bij onze vrije bedrijfsorganisatie praktisch uitgesloten en subsidiëring door de overheid is een klokje (heel vaak een doodsklokje), dat tegenwoordig overal voor geluid wordt.

Natuurlijk komen de 1900 linguïsten van de EG herhaaldelijk voor taalkundige moeilijkheden te staan. Zij niet alleen! Iedereen die met officiële documenten te maken krijgt: departementen, juristen, notarissen, bankiers, internationale handel enzovoort ondervindt dat. Daarin kan een woordenboek niet voorzien. Daar is het ook niet voor bedoeld, want dan zou het voor het grote publiek onbruikbaar worden. Je zou door de bomen het bos niet meer zien. Het is juist het vakwerk van de EG om in hun moedertaal documenten zo juist mogelijk te vertalen. Daar zijn ze voor; moeilijk werk, maar het wordt ook goed gehonoreerd.

E. Cohen, Genève.

De trein... veilig, vlug, en leerzaam

Treinreizen zijn, ook linguistisch gezien, uiterst leerzaam. Onlangs bleek dat al uit het artikel van J.R. in Onze Taal van juli/augustus. Misschien is ook de volgende treinervaring het doorvertellen waard.

Op de deuren van de W.C. 's in de trein is een opschrift aangebracht:

‘Men wordt verzocht tijdens het oponthoud op de stations de W.C. niet te gebruiken’.

Een jongetje van een jaar of acht stapt met zijn moeder de trein in. Ze blijven op het balkon staan, en het jongetje begint het opschrift te lezen. Met het hoofd in de nek (want wie zulke opschriften schrijft rekent ook bij de plaatsing ervan niet op kinderen) staat hij langdurig te puzzelen. Tenslotte is hij er uit, en maakt onmiddellijk zijn moeder deelgenote van zijn nieuw verworven kennis. Verrassend is de vorm waarin hij de boodschap giet:

‘Als de trein stopt op de stations mag je de W.C. niet gebruiken’.

[p. 68]

Innige voldoening vervulde mij. De theorie werd door deze praktijkproef bevestigd, en wel de theorie die ten grondslag ligt aan het vertalen van bijbeltekst in eenvoudig Nederlands.

Wij doen dat namelijk bij het Nederlands Bijbelgenootschap, en dan nu nog vooral ten behoeve van bijbeluitgaven voor kinderen. Enkele regels uit die theorie, in mijn bewoordingen tot vuistregels teruggebracht, luiden:

1. Zet passieve zinskonstrukties bij voorkeur om in aktieve (‘Men wordt verzocht niet te...’ wordt ‘Je mag niet...’).

2. Vertaal zelfstandige naamwoorden die een handeling inhouden, bij voorkeur met een werkwoordvorm (‘tijdens het oponthoud’ wordt ‘als de trein stopt’).

3. Maak een niet uitgesproken maar kennelijk bedoeld onderwerp in de vertaling expliciet (‘de trein’). Er valt nog wel meer op te merken bij deze ‘vertaling’ in eenvoudig Nederlands, die dit intelligente jongetje à l'improviste leverde. Maar de drie genoemde elementen zijn vooral vermeldenswaard omdat ze zo'n frappante illustratie vormen bij de theorie die door linguisten als Nida en Wonderly vooral ten behoeve van bijbelvertalingen is ontwikkeld.

G.J. Marseille, Haarlem.