Onze Taal. Jaargang 45

Het boerendorp

De Commissie Duidelijke Taal (in alledaagse omgang vaak Commissie Vondeling) is langzamerhand een begrip geworden in ons land. Het prille begin is een merkwaardig incident, begin 1973: ‘Uitgaande van de gedachte, dat door het grote aantal vreemde woorden in de taal der overheid, deze taal wel haast een vreemde taal geworden is, begon het statenlid de heer H.J.A.M. Vrouwenvelder zijn rede bij de behandeling der begroting voor 1973 van de provincie Zuid-Holland in het Frans. Toen hem door de voorzitter verzocht werd zijn rede in het Nederlands te vertalen en in het Nederlands voort te zetten, antwoordde de heer Vrouwenvelder, dat men in een democratie moet streven naar een goede communicatie, een essentiële voorwaarde voor het tot stand brengen van die democratie. Hij had het Frans gebruikt, omdat hij zich enige weken hiervoor bij de lezing en bestudering van een toen behandelde nota over gewestvorming menigmaal had afgevraagd, of het taalgebruik in de nota nog wel helemaal viel onder het begrip ‘algemeen beschaafd Nederlands’.⁶⁾ Na de oprichting van de commissie zijn herhaaldelijk bij Vondeling brieven binnengekomen met bijvalsbetuigingen, commentaar en vooral met staaltjes van voor gewone burgers moeilijk verteerbaar overheidsproza.

Het probleem is aangepakt; er is nieuwe belangstelling gewekt voor een aloude zaak waaraan ook vroeger veelvuldig, hard en met vrucht is gewerkt. (Dat laatste mogen we niet vergeten: het zou een grove onrechtvaardigheid zijn, de stelling te verkondigen dat pas na 1973 het evangelie der duidelijke taal gepredikt werd.)

Taalproblemen blijven nu eenmaal altijd bestaan. Wie klaagt over stank van een fabriek in zijn buurt, kan via een actiecomité en alles-wat-daarvan-het-gevolg-is (met wat geluk) zijn buurt van de stank verlossen. Taalklachten zullen nooit verstommen: Heeroma noemde ze eens begeleidingsverschijnselen van taalcultuur.

Gelukkig doet van tijd tot tijd iemand flink zijn mond open of schrijft een boos stuk om te tonen dat taal bestemd is om begrepen te worden. De Commissie Duidelijke Taal kreeg daarvan een prachtig voorbeeld kort voor het verschijnen van de herschrijving troonrede. Een Brabants dorp van ruim 3500 inwoners had van het Planologisch Studiecentrum een brief gekregen waarin

6) Kruys, J. de. Commissie Vondeling wint aan gezag. Neerlandia 80 (1976) blz. 40-44.

[p. 60]

om gegevens werd gevraagd voor een bepaalde probleemstelling. De gemeente schreef aan Vondeling, dat zij ‘maar een “boerendorp” (is) waar de koeien meestal nog met de hand gemolken worden. Hoewel wij er al een jaar op gestudeerd hebben, weten wij nog steeds niet waar het onderzoek over gaat. Wij hopen dat U het probleem voor ons kunt oplossen. Wij vertrouwen erop dat deze brief niet gebruikt zal worden als argument voor de opheffing van kleine gemeenten.’

Het probleem luidde, blijkens een erbij gevoegd stuk van het Studiecentrum:

‘Het verwerven van inzicht in het Urbane systeem (in de samenhang tussen de ruimtelijke struktuur van grootstedelijke gebieden enerzijds en de maatschappelijke processen anderzijds), inzonderheid inzake de konsekwenties van verschillende maten van koncentratie en/of verdichting van fysiek-ruimtelijke objecten voor het menselijk gedrag en voor het volgtijdelijke ruimtelijke proces van aktiviteiten en interakties binnen dat systeem.’

Dát althans heeft de commissie Vondeling nu al bereikt.⁷⁾ De mensen laten zich niet zo gemakkelijk meer door woorden van de kaart vegen.

J. Veering

7) Een enkeling heeft zich al aan een ‘alternatieve troonrede’ gewaagd na het werk van V. en R.: Herman Hofhuizen in het weekblad De Tijd, 2 juli 1976, blz. 30.
‘Leden van de Staten Generaal, Jullie houden het wel niet voor mogelijk, maar daar zit ik toch maar weer temidden van de bloem der natie voor te lezen wat ik het vorige jaar om deze tijd al heb voorgelezen en volgend jaar bij leven en welzijn wéér zal moeten voorlezen. De werkloosheid is gestegen tot een peil, waarvan de regering nog steeds niet zeker weet of het “verontrustend” dan wel “voor niet mogelijk” kan worden gehouden. In ieder geval is de regering van mening dat de werkloosheid eigenlijk geen pas geeft en, sterker nog, dat zij niet zou mogen. En nu op naar de defensie.
Wat dat betreft blijft de regering naar vrede streven. Niet echter naar vrede tot elke prijs. De communistische landen worden dus verzocht er niet te zijn en de kapitalistische landen moeten op hun tellen passen.
Wat 's lands financiën betreft blijft de situatie ook in de troonrede-nieuwe-stijl zorgwekkend; nu dus belazerd. Dat wil zeggen, de regering zal blijven doodvallen op een halve cent, waarbij die van de modale werknemer in gepaste mate zal worden ontzien. Wat “modaal” is kunt u zelf in de Grote van Dale opzoeken, maar in ieder geval als u aan belastingverlaging heeft gedacht, zeg ik dag met het handje. Ook de gezondheidszorg heeft de volle aandacht van de regering. Wat zeg ik nou? Zij prakkizeert zich suf over de vraag wat er moet gebeuren met al die zwaar getroffenen die op zoek naar de Bloemenhove in Heemstede toch weer op de Koikenhof terecht zijn gekomen. En zo is er nog veel meer: leuke dingen voor rechts en leuke dingen voor links. Maar ik zou het kort maken en ik mag de regering niet al het gras voor de voeten wegmaaien. Met de bede dat ik met deze huiskamer-troonrede zo duidelijk ben geweest dat ook Koekoek en Beuker de regering hebben kunnen volgen verklaar ik de zitting van de Staten Generaal geopend.’