Onze Taal. Jaargang 45

Bezeten

van het zoeken naar plaatsen in teksten waarin de merkwaardige als - dan - onzekerheid doorheen schijnt, hebben we jaren geleden J.C. Bloem geciteerd met de regel uit de Dapperstraat ‘nooit zo schoon dan als ze omrand’ en nu dan stieten we op de strofe XLI van De Genestets Mailbrief regel 1 en 2: ‘Nu is er niemand in die kamer meer, mijn hoorder, En hoorderes, als Gij: en dan die Rustverstoorder.’? □Toen De Genestet in 1858 de Mailbrief schreef, zou het nog 16 jaren duren eer de eerste druk van Van Dale verscheen waarin op blz. 174 staat dat dan ‘gewoonlijk na den vergrootenden trap’ komt dus (mag je daaruit konkluderen) soms niet, maar dan moet ‘altijd na anders’.? □ De nieuwste Van Dale 1976, twee delen, blz. 154 zegt het evenals zijn voorganger van 1961 sterker: dit als ‘behoort niet tot het Alg. Beschaafd’; de voorganger van 1961, namelijk 1950 was wat milder en zei over dit als: het ‘verdient geen aanbeveling’.? □ Niet-kenners van deze materie, een van de aardigste aller uitgekauwdheden onzer spraakkunst, moeten maar eens beginnen met het lezen van kolom 246 tot en met 249 van deel II, 1, Woordenboek der Nederlandsche Taal (1898).? □ Iemand die ons erover schreef, hoorde de laatste werkdag voor Kerstmis in een postkantoor een postman achter het loket zeggen toen voor het loket een schier onafzienbare rij stond: ‘De man die hier zit z'n vader is gisteren overleden en dat op een dag als vandaag...’

O.T. krijgt vaak de moeilijkste vragen ter wereld.

Iemand rijdt op een vierwielig motorvoertuig op een bepaalde dag op een bepaald uur in een bepaalde bebouwde kom met een snelheid van 62 km per uur en krijgt dan, geheel terecht, van een politie-agent een bekeuring, bestaande voorshands uit een ‘oproeping vanwege de Officier van Justitie enz.’, waarin die overtreding met uur, plaats enz. vermeld staat, ‘welk feit op heterdaad werd ontdekt door mij, ambtenaar met de opsporing van dat feit belast.’ Vraag aan ons ‘hoe kon die ambtenaar nu met de opsporing van dát (dus op dat papier genoemde) feit belast zijn als hij nog nooit van mij en al wat ik zou doen, had geweten voor hij naar die weg waar ik 62 km zou rijden, toog?’? □ als scoren in het Nederlands bestààt (zie de Woordenlijst en alle

[p. 52]

woordenboeken), moet de man die scoort (scoorde, heeft gescoord) een scoorder (zoals de boorder, hoorder, stoorder) en de vrouw een scoorster zijn; moet topscorer dan zonder d blijven? Koenen geeft, overigens, bij scoren de nieuwe uitdrukking: voor open doel scoren, een gemakkelijk succes behalen.? □ Schrijf je de c van doceren met een s, dan moet je de s van doseren met een z gaan schrijven; het aardige van het groene boekje is dat -izeren mag, bijv. ozonizeren, en dozeren niet; daar zit natuurlijk dosis achter dat dozis zou kunnen zijn en dan is het hek van de dam.

Het Parool van 29-5-'76 noteerde een zin uit een leerboek voor kleuterleidsters: ‘Linguïstische kodes kunnen worden gezien als maatschappelijk uitgekristalliseerde culturele normen waarop mensen in de samenleving zich oriënteren; die normen worden geïnternaliseerd en gaan functioneren in de “verbal planning activities”, dat wil zeggen ze gaan richting geven aan de pre-verbale psychische processen van oriëntatie, selectie en organisatie, die constituerend zijn voor het taalgebruik.’? □ De huisarts van vorige maand (blz. 45) die zei dat motivatie meestal niet veel meer en anders is dan beweegredenen, herinnert u u wel; nu in de NRC 29-5-'76 (uit een artikel over selectie bij het hoger beroepsonderwijs): ‘'s Middags worden de soms vermoeid uitziende gladiatoren die deze vuurproef hebben doorstaan (....) in een individueel gesprek met twee docenten aan de tand gevoeld, waarbij hun persoonlijkheid wordt gewogen en - onuitstaanbaar woord - hun motivatie.’ □ Neem nog eens de vereenvoudigde kern van de vorige zin: de man herinnert u u wel, en maak van dat u u eerst zich u en dan u zich en zie wat er verandert of niet. □ De Woordenlijst laat ons vrij in de keuze van meervoud bij woorden als typiste, namelijk met -s of -n. Dat zal toch moeten worden herzien. In West-Friesland worden logopedistes/logopedisten gevraagd (adv. 29-5); zie ook O.T. 1975, blz. 32 met andere oplossingen voor dit adverteerprobleem. □ Gevonden klachtwaardig en in De Telegraaf 16-4-'76 een advertentie betreffende een flatgebouw dat zéér uitpondwaardig werd genoemd. Opzoeken in een woordenboek, niets gevonden over huizen en uitponden. □ Na Frankrijk nu Zuid-Korea blijkens de krant van 22-5-'76; Engelse teksten op uithangborden mogen er alleen op blijven als de Koreaanse er ten minste tweemaal zo groot boven staan.

Nonwovens, disposables, short-life products, durables, bijvoorbeeld nonwoven disposables.□ De Journalist 10-4-'76 zegt dat er nu meer fouten in de krant staan dan vroeger en dat daarvoor vier oorzaken bestaan. De tweede is: ‘de journalisten van tegenwoordig zijn beslist bekwamer in het onderzoeken en uitdiepen, maar minder nauwgezet in hun taalgebruik, omdat het taalonderwijs is achteruitgegaan.’ Boute bewering achter ‘omdat’; wij zouden dat niet zo makkelijk durven zeggen. Misschien hebben juist die journalisten die ‘minder nauwgezet’ zijn, als leerling gedurende dat taalonderwijs meestal zitten te slapen; wie weet.□ The Guardian 15-5-'76 pleit krachtig voor het scheppen van nieuwe vieze woorden (‘dirty words’) omdat de mens daaraan nu eenmaal behoefte heeft en hij geen enkel schuttingwoord meer kan vinden dat niet iedereen durft gebruiken hetzij schriftelijk hetzij mondeling.□ Zonder vindplaatsen (ze zijn er wèl): ‘ik had een veel medischer behandeling verwacht’; ‘... dat het milieu bepalender is voor de kwaliteit, enz.’; ‘hij was een van de relativerendste mensen’; ‘schokkender nieuws’; ‘hij was verguisder’; ‘kenmerkender’; ‘van doorslaggevender betekenis’ en nog veel meer. Er zou eens een proefschrift aan trappen van vergelijking gewijd kunnen worden. De mooiste, de verzonnenste is die van Chapkis, een van onze beste taalmakers, in Maatstaf juli 1969 schrijvende: ‘... een serie steeds onbeleefd wordender brieven (zie je wel 't bestaat).’

Dat verschil (?) tussen bloot en naakt van vorige maand heeft ons nogal wat commentaar bezorgd, dat ons in goede orde heeft bereikt. Een was vergezeld van een knipsel uit Panorama 21-5-76 waarin een vraaggesprek met een fotomodel die (dat?) o.a. zeide: ‘Doorgaans merk ik niet eens dat ik naakt door een studio loop. Maar als mannen zich aan mijn lichaam gaan verlustigen, voel ik me ineens heel bloot en probeer ik zo vlug mogelijk mijn jurk te pakken te krijgen.’ Klopt het met de Berger-doctrine? □ En op 7-9-74 zei de televisie over de vuurtoren van Den Helder: ‘De omgeving wordt bebouwder’.□ Het voetbalwoord hattrick schrijf je in het Engels als hat trick.