de Raad voor de Journalistiek een bezwaar afgewezen dat gemaakt was tegen het gebruik van zooitje (‘... een zooitje van die ouwe SDAP'ers...’). De betrokken schrijver had - en de Raad gaf hem gelijk - in het woord niets denigrerends gevoeld. Maar als je dat opeen-na-laatste woord van de vorige zin gebruikt, aldus onze ervaring met klagers, denigreer je pas echt want, zeggen de klagers, dat woord betekent zwart maken. □ Moeilijk. Zo worden de dutchmen in het engels al eeuwen zeer zwart gemaakt. In het beroemde dagboek van Samuel Pepys (1660-69) staat zelfs: ‘By God! I think the Devil shits Dutchmen.’ □ Kan fietsster, vroeg OT dec. '75. Natuurlijk. Zoals de schaatsster, kaatsster, de kletsster, de poetsster, de splitsster, de zwetsster, de prutsster, de beitsster en talloze andere. Van Dale kent zelfs een bratsster, dat is een straatloopster maar met toevoeging Zuidn. wat brats = straatloopster betreft, dus niet zo duidelijk; maar wat is precies een straatloopster? Een straatloper (Zuidn., V.D. blz. 1956) verkeert veel op straat. □ Het jaar begon ook (voor sportkijkers) met het woord kopstoot waarvan kritiese denkers zagen dat het nu een stoot met de kop is geworden tegen een kop. □ Een niet geheel onhandig neologisme, door woordenboeken nog niet of nauwelijks opgeraapt, is bespreekbaar als in: ‘Het remmen van de stijging van de sociale uitkeringen was tot Den Uyls interview vooral bij links slecht bespreekbaar’ en ‘Den Uyl heeft de zaak van de sociale uitkeringen bespreekbaar gemaakt’ (Parool, 21-1-76). □ Naast grensverleggend (onderzoek e.d.) nu ook grensverkennend: grensverkennende programma's van de NOS, waarin grensverkennende verschijnselen als bodyart (21-1-76). □ Nieuw is ook
strijdcultuur, in samenhang met volkstheater.
Minister Van Agt vindt cipier geen goed woord meer. De benaming ‘een ambtenaar die op gevangenen past’ is, zegt het Vad. 11-2-76, beter. Cipier bijzetten naast de loodgieter en de notarisklerk. □ Over woorden heeft ieder een zegje. Zo in de NRC 7-2-76 wordt opvang een ‘banaal woord’ genoemd en in dezelfde krant 28-2-76 arbeideristisch een ‘afschuwelijk neologisme’. Een prijs voor 2-2-76: ‘In Griekenland was de fakkel traditiegetrouw op de berg Olympus ontstoken terwijl Vestaalse maagden eromheen dansten.’ 't Kan wel natuurlijk, ook ironiehalve. □ Kan dit: (dat en dat boek) ‘is een zeer groots boek, met een even vlijmscherpe ernst als humor’? □ Kleuraanduidingen in mode-advertenties: de nieuwste voorjaarskleuren peach, iris, skinkleurig (o.a. een molded beha). □ Weinig bêter dingen dan op welke wijze ook oneerbiedig of onzorgvuldig te zijn met iemands naam, maar nu aflevering nr. 454 uit is van het onvolprezen WNT, gaande van u over ui, uier, uil enz. naar uit, is de verzoeking om uit uil te citeren te groot: het verzamelde materiaal over 29 kolommen kleine letters, samen zeker een vijftienduizend woorden, helder in rubrieken betekenissen rangschikkende. Uit de spreekwoorden, uitdrukkingen e.d. de volgende die (wie?) nieuw leven verdient te worden ingeblazen: beter bij den uil gezeten, dan met den valk gevlogen. Het woordenboek verklaart: ‘het is beter genoegen te nemen met iets gewoons en daardoor rustig te kunnen leven, dan zich moeilijkheden op den hals te halen door te hoog te willen vliegen, te veel te willen hebben.’
De vaderlandse gewoonte om het onrijmlijke te rijmen is niet slechts te vinden in kleinsteedse klantenwerving als ‘waarom zou u verder lopen, als u bij Jansen de beste krentebollen kunt kopen’, en in de grafische grap: ‘nu een client straks een vriend’ (vroeger: wees slim gebruik glim), maar ook in de wulpse rielekserij die ons aanbevolen wordt gelijk in (V.N. 28-2-76); ‘de omgeving is puur natuur, een massage net een kuur, bent u in Twente een enkel uur, kom eens langs 'tis niet duur.’ Of deze (Haagsche Courant 18-2-76) ‘Een gratis drankje en een intieme sfeer? Dat kunt u vinden in Zoetermeer.’ □ Je kunt zeggen: ‘er rijden in Nederland veel bromfietsen’, en ook ‘de bromfiets speelt een belangrijke rol in het Nederlandse verplaatsingspatroon.’ □ Wie de c, uitgesproken als s, ook als s wilt schrijven (voor alles is altijd wel wat te zeggen), zit toch raar te kijken met consciëntieus en fascisme. Het laatste gaat nog (fassisme) maar in het eerste kan hij eigenlijk helemaal weg en dat is kras. □ Dat woorden maar woorden zijn, weet president Ford ook wel. Hij wil echter, blijkens zijn verklaring van 1 maart 1976, het woord détente niet meer gebruiken en voortaan zeggen dat hij probeert ‘to relax tensions so that we can continue a policy of peace through strength.’ Wat misschien allemaal nog niet in détente zat, maar nu wel.
Auteursrechtelijk beschermd