Overleven
Een alpinist schrijft in de Toeristenkampioen: ‘De kans op overleven bij een val aan een dergelijk touw is vrijwel nihil.’ Een prachtig voorbeeld van het diepe doordringen van Engelse constructies in ons taalgebruik. Hier wordt namelijk niet een Engels woord klakkeloos overgenomen (set, link, dropout) of op de klank af vernederlandst (barakken i.p.v. kazerne, inzweren i.p.v. beedigen of inhuldigen). Hier wordt een goed-Nederlands werkwoord gebruikt op een manier die tot voor kort alleen in het Engels mogelijk was. Tien, twintig jaar geleden zou dezelfde auteur geschreven hebben: ‘De kans, een val aan een dergelijk touw te overleven, is vrijwel nihil.’ Hij had het nu ook kunnen schrijven. Zelfs móeten schrijven, als men de allernieuwste drukken van de handwoordenboeken van Koenen en Van Dale gelooft. Beide geven alleen het overgankelijke werkwoord: iemand of iets overleven.
Het onovergankelijke gebruik van het werkwoord is, ondanks de woordenboeken, heel gewoon; in het Duits vertoont überleben hetzelfde. De zuigkracht is blijkbaar zo groot, dat het de taalgebruiker wegtrekt van de traditionele (de ‘goed-Nederlandse’) constructie. En ditmaal niet eens in een vertaling uit het Engels, maar in een eigenhandig opgesteld artikel.
Misschien is onbewust de keus van de constructie wel bevorderd door het onderwerp. De schrijver heeft het over een sport die jaarlijks dodelijke slachtoffers maakt. Hij is met zijn aandacht bij het levensgevaar - kan dit een aanwijzing zijn die ons aan een (heel aarzelend bedoelde) verklaring helpt voor het veldwinnen van het onderhavige anglicisme?
Sinds 1945 immers wordt het voortbestaan (Eng. survival) van de mensheid, of een aanzienlijk deel daarvan, bedreigd door vroeger ongedroomde gevaren. Eerst was de oorzaak de atoomoorlog, daarna de kernreactor, nu de vervuiling tengevolge van bestrijdingsmiddelen; men ziet in de verte de uitputting van energiebronnen opdoemen. Bij een nieuw bewustzijn (of moet men zeggen ‘levensgevoel’?) hoort een nieuw taalgebruik, een nieuw symptoom- of herkenningswoord (key-word) dringt zich op: alternatief, elitair, engagement, milieu. Het kan zijn dat sedert de Tweede Wereldoorlog het bewustzijn van de bedreigdheid van ons voortbestaan vooral uit Amerikaanse bron tot ons is gekomen (om alleen een literair voorbeeld te noemen: By the skin of our teeth). Dit zou verklaren dat de navolging van het onovergankelijke to survive zo onweerstaanbaar veld heeft gewonnen.
Misschien verklaart het ook, dat de alpinist uit de Toeristenkampioen die constructie koos, terwijl het overgankelijke gebruik voor de hand lag.
C.A.Z.
Auteursrechtelijk beschermd