Het spel van het woord
Als u niet bij onze jaarvergadering was - goed, het was verschrikkelijk slecht weer, maar wanneer is dat niet zo in Holland? - dan hebt u de boeiende causerie van onze hoofdredacteur gemist. Hij gaf eigenlijk duidelijk aan, hoe er met onze taal gewoon ‘gegoocheld’ wordt, vooral als u in kranten die van een verschillende politieke of religieuze opvatting zijn over een ‘pakkend geval’ de ‘koppen’ leest, die boven dat stuk geplaatst worden.
Als - mag ik dat éven zeggen - ervaren redacteur en ervaren perschef leefde ik mee met zijn causerie en ik heb hem na afloop beloofd, aan dit pikante onderwerp een stukje te wijden. Gewoon uit de ‘keiharde praktijk’.
In de eerste plaats dan de naam van het genie, dat boven onze artikelen of berichten de ‘koppen (Engels: ‘headlines’, onderwijzers: ‘opschriften’) maakt. Meestal zetten wij er zelf wel iets boven, maar dat deugt zelden. ‘Hij’ moet een ‘mooie pagina’ maken, dat prachtige stuk van mij was een ‘doodgewoon rotstukkie, ten hoogste een twee-kolommertje met een 24 punts Bodoni onderkast’ en ‘ik moet die kopletters uittellen, anders klopt het niet’. Zo'n man heet dan de ‘Koppenmaker’ en het zal u niet verbazen, dat vroeger op de Voorburgwal - Amsterdam is snel met bijnamen - die man de ‘Koppensneller’ genaamd werd. Iedereen wist wie daarmee bedoeld werd en als zodanig werd hij - vooral op de zetterij - gaarne aan de telefoon genood.
Ik geef toe, dat vele journalisten met een vlotte maagaandoening naar bed gegaan zijn toen zij hadden kunnen kennis nemen van de ‘koppen’ boven hun geestelijk produkt. Maar ‘Koppensnellers’ a) hebben weinig tijd - het gaat vaak in een ‘hurry’ en b) kunnen geen verstand hebben van ieder artikel om te beoordelen, ‘wat er boven’ moet. Maar... zij zijn machtig en kunnen hun macht uitoefenen - soms tot wanhoop, soms tot vreugde van de betrokken redacteur. Ik zal van beide een voorbeeld geven: Wij kregen bericht uit Brussel, dat de Belgische koningin een baby verwachtte. De zeer accurate bureau-redacteur, die altijd goed oplette of het bericht van een van onze mensen was of van het A.N.P. of van een ander bureau zette dat er altijd bij. Keurig en correct. Het blijde bericht van de Belgische koningin kwam van onze correspondent in Brussel en dat zette de bureauredacteur ‘Buitenland’ er netjes boven. Maar het kwam nét op het laatste nippertje en in vliegende haast - dat bericht móest mee - gaf de ‘koppenmaker’ maar één lettertype door in plaats van twee. En wat stond in de krant met precies even grote koppen: