Onze Taal. Jaargang 43

Variëteit en variété

Weinig status met Nederlands

We hebben al vaker laten doorschemeren: als secretary of the management - en nog sterker als personal assistant - ben je heel wat meer dan als directiesecretaresse. 't Betaalt wel evenveel, maar je hebt meer státus, en daar gaat 't toch maar om.

Dat had de Unie van Beambten Leidinggevend en Hoger Personeel niet begrepen; evenmin trouwens als de Nederlandse Bond van Middelbaar Personeel. Maar de Unie is nu met de neus op de feiten gedrukt, zoals eerder de Bond. Want de Unie is uit het NKV getreden en gaat zich aansluiten bij de Raad van Overleg voor Mediaal en Hoger Personeel, een raad waarin de Bond al vertegenwoordigd was. Een hele groep mensen is nu van middelbaar mediaal geworden, en dat is toch maar meegenomen. De status is, zij het door toevallige omstandigheden, verkregen. De kans bestaat dat een paar eenvoudige Nederlanders dat mediaal in verband brengen met een polikliniek, maar wat risico moet je nemen. (We hopen dat de drukker voldoende hoofdletters in voorraad heeft om dit stukje naar behoren weer te geven.)

De bedenkers van vreemde woorden voor bestaande Nederlandse hebben altijd de keus uit twee argumenten: of het vreemde woord dekt een ruimer begrip dan het Nederlandse òf het dekt een enger begrip. Eén van die twee argumenten kun je altijd gebruiken, het doet er niet toe welk.

‘Centraal staan’ ontmaskerd

Maar het ons irriterende modewoord ‘centraal staan’, zonder hetwelk radio en televisie niet meer met fatsoen zouden kunnen functioneren, is nu toch door de mand gevallen. U dacht dat het betekende: in het middelpunt staan. Maar het TV-journaal van 23 juli begon als volgt: ‘Rond de Cyprus-kwestie staan vandaag vier punten centraal.’

En dan ga je je afvragen: vier punten rond een kwestie, wat staat er nu eigenlijk centraal? De meetkundige diagnose: een soort zonnestelsel waarop Einstein zich dolgekeken zou hebben. De taalkundige diagnose: het bewijs dat de verzotheid op centraal staan doodgewoon larie is.

In het duister

Uit een omroepblad: ‘Nòg tast de politie in het duister, maar Philip Marshall wordt de grond te heet onder de voeten en neemt maatregelen om met het jonge meisje, waarmee hij ondertussen is getrouwd, naar Canada te emigreren.’ -

Nòg tasten wij in het duister ten aanzien van de manier waarop je zo'n zin zou moeten ontleden. Trouwens, de volgende (uit de krant) mogen er ook best wezen:

‘De adressen van Nederlandse ambassades en consulaten vindt u in het telefoonboek en zijn ook te verkrijgen via de buitenlandse politie.’

‘Dat kan hij tegenover F.C. Amsterdam niet doen en zal dus ook beslist niet gebeuren.’

Goed Nederlands

Actualiteitencorrespondent: ‘Engeland zegt tegen Chili: go to hell, of in goed Nederlands: sodemieter op.’ -

‘Go to hell’ al is het natuurlijk niet the King's English, kun je ook nog anders vertalen. Vergroofde vertaling is onjuiste vertaling, maar een interessante vraag is: is nodeloos plat Nederlands ‘goed Nederlands’?

In dit opzicht schijnt de omroep een missie te vervullen. Zoals in dat filmonderschrift, waarin ‘Keep your hands off my things’ werd vertaald met ‘Blijf met je poten van m'n spullen af.’

Taal is geen wiskunde...

Een bindmiddel is een middel om te binden, een geneesmiddel is een middel om te genezen, een voedingsmiddel is een middel om te voeden, een vervoermiddel is een middel om te vervoeren, een wasmiddel is een middel om te wassen, een braakmiddel is een middel om te braken.

Een hoestmiddel is een middel om niette hoesten.

[p. 61]

... maar logisch denken kan geen kwaad

Het ochtendblad: ‘Na Hengelo is er van alle kanten, en terecht, kritiek losgebarsten over de prestaties van de Nederlandse selectiegroep. Die kritiek is misschien te vroeg gekomen, maar beter laat dan nooit.’ -

Of beter vroeg dan voortdurend?

Medemenselijkheid

Is medemenselijkheid iets anders dan menselijkheid? Met andere woorden: heeft het een eigen betekenis? Van Dale neemt het netjes op in zijn supplement: het betrokken-zijn op de medemens. Maar het wordt, als typisch forumwoord, alleen gebruikt in de zin van zorg om, zorg voor de medemens, liefde tot de medemens. En dat komt, dunkt ons, in Van Dale's omschrijving niet tot uitdrukking.

En een tweede vraag: áls het een andere betekenis heeft dan menselijkheid en áls het alleen in de beschreven zin gebruikt wordt, is het dan iets anders dan naastenliefde?

Moeilijkheden van de poptaal

De popmuziek heeft haar eigen taal, zoals vroeger (en nog) de jazz. Daarin komt uiteraard veel Engels (Amerikaans) voor. Het beheersen van die taal kan wel eens moeilijk zijn. Bij voorbeeld: een popnummer kan ‘heavy’ zijn. Maar wat is nu de vergrotende trap van heavy (van het Nederlandse heavy bedoelen we dan)? Het verslag van een popconcert in een avondblad loste dat zó op: ‘Door onsamenhangend spelen en weinig harmonieuze zang gingen in het begin de heaviere nummers ten dele de mist in.’

Waterlopen

Uit een radio-interview: ‘We zullen andere kanalen moeten gaan bewandelen.’ -

(Niet te veel lachen: het zou u en ons ook kunnen overkomen.)

Mr. M. Godschalk