Onze Taal. Jaargang 43

[p. 49]

[Nummer 7/8]

Variëteit en variété

Kan een paard een vuist maken?

Uit een radioreportage: ‘Twee Franse hengsten, Abzac P en Boy du Verbois maakten in deze koers de dienst uit. Henry Buitenzorg bleef in de aanvang nog achter dit tweetal hangen, maar kon op het laatste stuk geen vuist meer maken.’

Ja, kan een paard een vuist maken? Henry Buitenzorg kon 't in elk geval niet meer, hoewel hij nog vier benen had om op te staan.

De hond, de kat en de kater

De overheidsvoorlichting op de televisie moedigde de kiesgerechtigden (op het begeleidende filmpje zag je alleen jongere) aan, hun stem uit te brengen. ‘Denk niet: 't maakt geen verschil of ik van de hond of van de kat gebeten word.’

De overheidsvoorlichting had gelijk: 't maakt wèl verschil. Een hondebeet kan veel gevaarlijker zijn. Dat weten sceptische kiesgerechtigden ook wel. Maar misschien denken ze: of ik nu van de kat of van de kater gebeten word. Want dat schijnt (we hebben zelf geen ervaring) niet veel uit te maken.

Met de Frankrijk-slag

Toen Italië de invoer zeer ging bemoeilijken, vertelde de kop van een beursoverzicht ons: ‘Matte beurs schrok van Italië-besluit.’

En, om wat bij te komen van de schrik, gingen de heren maar een hapje eten: een Rusland-eitje, Zwitserlandkaas en Bulgarije-yoghurt, opgediend op een servies met een Griekenland-randje.

Hoe is 't mogelijk

Een ochtendblad, dat een onderhoud met een Vlaamse partijleider had, kwam tot een opzienbarende ontdekking: ‘Zijn Vlaams klinkt erg Nederlands.’

Ter plekke

We willen van ‘ter plekke’ geen kwaad woord zeggen. We horen het veel te graag en gelukkig krijgen we daartoe volop de kans. Wie zichzelf respecteert spreekt niet meer van ‘ter plaatse’. Wat er met ‘ter plaatse’ mis is weten we ook niet, maar er moet iets mee zijn.

Gek overigens: iemand verzint zo'n maniertje en een hele horde publiciteitsmensen doet het meteen na. Want dat maar één de erepalm kan winnen wist Paulus al. Maar goed, er is nog een tweede prijs, en die gaat naar de radioverslaggever die aan iemand vroeg: is er in uw actie ook plek voor particulier initiatief? Hij heeft die tweede prijs verdiend.

Het werkwoord kruisverhoren

De makers van de filmonderschriften bij onze televisie blijven ons boeien. We willen het wel eerlijk toegeven: wij kunnen 't zo niet. Zoals die rechter in een Amerikaanse film, die tot de officier en de verdediger zeide: u kunt nu kruisverhoren (cross-examine). Hij had ook kunnen zeggen: het kruisverhoor kan nu beginnen. Maar hij was wel wijzer: kruisverhoren. Dat dat werkwoord niet bestaat is ons een zorg. En bovendien, als het op het scherm te lezen is, bestáát 't toch?

Maar wat we niet begrepen: waarom is die Engelse ‘accountant’, die in het Nederlands ook zo genoemd werd, boekhouder in loondienst gebleven en niet voor zichzelf begonnen als echte accountant (auditor)?

Spelen met de taal

‘'t Is een nette vent, stuimig, bekookt, besuisd, gedurig, in één woord: een behouwen, guur type. Hij gedraagt zich altijd verschillig, spreekt op z'n beholpen manier alleen vertogen woorden; hij is nooit berispelijk maar steeds achtzaam gekleed. En in zijn huis heerst een gelofelijke, beschrijfelijke orde.’

Vreemd Nederlands wel. En toch alleen maar het tegenovergestelde van:

[p. 50]

‘'t Is een nare kerel, onstuimig, onbekookt, onbesuisd, ongedurig, in één woord: een onbehouwen, onguur type. Hij gedraagt zich altijd onverschillig, spreekt op z'n onbeholpen manier alleen onvertogen woorden; hij is nooit onberispelijk maar steeds onachtzaam gekleed. En in zijn huis heerst een ongelofelijke, onbeschrijfelijke wanorde.’ Misschien denkt u er anders over, maar wij vinden het een soort ontspanning, dit spelen met het Nederlands. Er is een wonderland van de wiskunde; er is blijkbaar ook een wonderland van de taal. Zoals, in de eerste alinea, die merkwaardige verzameling niet bestaande tegendelen van wel bestaande woorden of begrippen. Merkwaardig vooral, dunkt ons, omdat juist de negativa wel bestaan en de positiva niet. En guur en onguur zijn blijkbaar ongeveer hetzelfde. Soms is er een tegendeel dat raar kan uitkomen. Van een speels klein meisje: ‘'t Is een echt kind!’ Maar als dat kleine meisje nu minder speels is, is 't dan een onecht kind?

Onweer is slecht weer. Het kan ook onweren, maar als 't mooi weer is, weert 't dan? Wij van de stad dachten misschien van niet, maar zoek 't maar op in Van Dale: ‘als 't maar weren wil’ - als het weer maar gunstig blijft. En dat kan nat of droog zijn. Voor het geval van regen: ‘weert 't niet op mijn hooi, dan weert 't op mijn moesplahten.’

We hebben weer wat weer geleerd.

Mr. M. Godschalk