Stellingnamen ten opzichte van bijsturingen van samenhangen
Sinds enige tijd doet zich het merkwaardige verschijnsel voor dat woorden die idiomatisch alleen in het enkelvoud bestaan (een in tegenstelling tot een plurale tantum te noemen singulare tantum), in het meervoud worden gebruikt. Deze woorden vinden we vooral in sociaalwetenschappelijke en in ambtelijke kring, maar ook daarbuiten, bijvoorbeeld bij de reclame. De kop boven dit stukje geeft er al een voorbeeld van. Wat te zeggen van de hieronder volgende, hoofdzakelijk uit ambtelijke stukken geciteerde voorbeelden?
- het voorkomen van aantastingen...
(aantasting, of het aantasten of aangetast worden)
- multi-disciplinaire werkverbanden...
(als aanduiding van de soort in enkelvoud te gebruiken)
- grote oppervlakten gronden...
(in ieder geval grond in enkelvoud en oppervlakte ook indien geen afzonderlijke stukken zijn bedoeld)
- mogelijke stellingnamen...
(het op verschillende wijze stelling nemen of het hebben van verschillende meningen)
- bijsturingen... en afwegingen... en keuzen doen... (het bijsturen, het afwegen en een keuze doen)
- de wezenlijke strevingen van individuen... en hun houdingen en voorkeuren...
(het streven of verschillende soorten van streven; houding en voorkeur)
- de samenhangen op de arbeidsmarkt...
(samenhang in enkelvoud geeft het totale complex van relaties al aan)
- naar planologische inzichten....
(inzicht; de eventuele verschillende elementen van het inzicht worden niet bedoeld)
- naar plaats, tijd en richting optredende onevenwichtige belastingen...
(neen lezer, geen fiscale belasting, maar optredende druk die als last ervaren wordt)...
- de te onderzoeken structuren...
(ook hier: het enkelvoudige woord geeft al, per definitie, een complex, meervoudig geheel aan)
- zolang nog geen tegendelen bewezen zijn...
- voor alle wassen...
- maak zelf nu die heerlijke soepen...
In sommige van de hier gegeven voorbeelden zou het niet alleen juister, maar ook fraaier geweest zijn indien de onbepaalde wijs van het overeenkomstige werkwoord als zelfstandig naamwoord zou zijn gebruikt. In de meeste gevallen is echter, uit de zucht nòg vollediger, nòg meer omvattend te zijn, een complex, meervoudig begrip in het meervoud geplaatst. We hebben dan ook te maken met stukken uit de sfeer van de ruimtelijke ordening, die zoals bekend een allesomvattende, integrale benadering van de maatschappelijke problemen voorstaat.
De ‘heerlijke soepen’, het laatste voorbeeld, laat zich - naar ik meen - niet op dezelfde wijze verklaren. Hier is wellicht sprake van navolging van via Nederlandstalig België binnengeslopen Frans taalgebruik, zoals: ‘les bières d'Alsace’. Een stille vorm van Europese integratie?
Drs. J.L.M. Kits Nieuwenkamp.
Auteursrechtelijk beschermd