Onze Taal. Jaargang 43

Bengali en Israëli

De Nederlandse taal heeft er, dank zij de Commissie voor de spelling van buitenlandse aardrijkskundige namen, een verbuigingsuitgang bij gekregen. Het is de uitgang -i, in de betekenis van ‘onderdaan van’. Zo is een onderdaan van Bangladesj (door de commissie Bangladesh gespeld, zoals de Engelsen dat doen), het land van de Bengalen, een Bengali, en een onderdaan van Israël een Israëli. De uitgang komt verder voor in: Pakistani, Qatari, Saoedi, Somali en Zwazi.

Aangezien de uitgang -i in deze betekenis niet tot het Nederlandse taal eigen behoort heeft het zin na te gaan hoe de uitgang in het Nederlands is doorgedrongen.

Zonder dat wij al te veel behoeven te zoeken komen wij dan terecht bij het Engels. Wij vinden, een goed woordenboek raadplegend, achter het trefwoord Bengali: a native or an inhabitant of Bengal. (The American College Dictionary, p. 114), en achter Somali: a member of a Hamitic race showing an admixture of Arab, Negro and other ancestry, and dwelling in Somaliland and adjacent regions. (zelf de woordenboek, p. 1150).

Toch vindt men in dat woordenboek, aan het begin van de I, het achtervoegsel -i in deze betekenis niet. Het is dus een on-Engels achtervoegsel, zou men zeggen, en inderdaad is het zoeken naar -i in die betekenis in andere Engelse en Amerikaanse woordenboeken een vruchteloze zaak. Na enig zoeken vindt men, in de Concise Oxford Dictionary en in H.W. Fowler's onvolprezen Dictionary of Modern English Usage, -i als meervoudsvormend achtervoegsel dat alleen past bij Latijnse en Italiaanse woorden, en bij Fowler bovendien nog -i als suffix dat bij onvoldoende kennis van het Latijn ten onrechte bij meevoudsvorming wordt gebruikt.

Bezien wij het rijtje Bengali, Israëli, Pakistani, Qatari, Saoedi, Somali en Zwazi dan moet het meteen duidelijk zijn dat het suffix -i in de betekenis van ‘onderdaan’ niet ontleend kan zijn aan de talen welke in die landen worden gesproken.

Misschien is het zo dat de Engelsen, die toch al steeds minder verbuigen, het suffix -i in bedoelde betekenis te hooi en te gras zijn gaan gebruiken om op een gemakkelijke manier af te komen van woordvormingsproblemen na het ontstaan van steeds meer onafhankelijke landen. Wellicht zijn er lezers van Onze Taal die hierover met enige deskundigheid uitsluitsel kunnen geven.

[p. 25]

Wij blijven dan nog zitten met Saoedi-Arabië (Engels: Saudi Arabia) omdat het suffix -i in die naam niet de betekenis ‘onderdaan van’ kan hebben. Het bewuste land heet in het Frans Arabie Saoudite (ook wel - Séoudite) en op grond daarvan mag worden verondersteld dat Saudi in de Engelse naam een adjectief is. Koning Feisals rijk heet in het Arabisch al-Mamlaka al-Arabiyya al-Sa'udiyya. Bestaat er in het Nederlands een bijvoeglijk achtervoegsel -i? Ik meen van niet en vind dat alleen al daarom Saoedisch Arabië de spelling is die de voorkeur verdient boven de onnederlandse spelling Saoedi-Arabië.

Er staan nog meer eigenaardigheden in de woordenlijst van bovengenoemde commissie. Een daarvan is het achtervoegsel -een, ook al in de betekenis van ‘onderdaan van’. We kennen het, want het komt voor in Helleen. Het is van klassieke oorsprong. In de woordenlijst komt Helleen niet voor, uiteraard. Wel vinden wij daarin Costariceen, Salvadoreen, Hondureen en Nicaraqueen. Bij het maken van die afleidingen hebben vermoedelijk Nederlandse woordvormingsregels en -gewoonte geen al te grote rol gespeeld. Immers, de afleidingen Costaricaan, Salvadorees, Honduraan en Nacaraguaan zouden dan voor de hand hebben gelegen. Raadpleging van een woordenboek leert ons dat de woordvorming in het Spaans richtsnoer moet zijn geweest: Salvadoreno, hondureno, nicaragüeno/nicaragüense. Er zou dan nog de keuze zijn geweest tus-Nicaragueen, Nicaraguees en Nicaraguens, de laatste spelling naar analogie van Valdense = Waldens. Consequent zijn de samenstellers van de lijst bij het nemen van woordvorming in het Spaans niet geweest. Een burger van Uruguay noemt men in het Spaans een uruguayo, maar in de woordenlijst wordt hij Uruguyaan genoemd. In de levende taal is Uruguees gangbaar.

In het aanhangsel Spelling aardrijkskundige namen van de Gids van het Departement van Buitenlandse Zaken, waaraan de hierboven besproken afleidingen zijn ontleend, worden de adviezen van de Commissie voor de spelling van buitenlandse aardrijkskundige namen als voorlopig aangeduid. Er kunnen dus blijkbaar nog bezwaren tegen die adviezen worden ingebracht.

Toen het land van Koning Feisal slechts sporadisch in het wereldnieuws werd genoemd viel het niet op dat sommigen, met een ander gevoel voor woordvorming dan bovengenoemde commissie, zijn land in geschrifte Saoedisch Arabië noemden. Evenmin werd de schrijfwijze Israëliër toen algemeen als onjuist ervaren. Nu echter Saoedisch Arabië en Israël dagelijks in het wereldnieuws worden genoemd zullen wij opgescheept komen te zitten met niet volgens Nederlandse gebruiken gevormde afleidingen.

Wanneer wij afgaan op de ‘witte plekken’ in de lijst dan lijkt het vermoeden juist dat de commissie nog niet zeker weet hoe in het Nederlands de staatsburgers van Botswana, Lesotho, San Marino, Trinidad en Tobago, Tsjaad en Vaticaanstad genoemd moeten worden. Zullen het Botswani, Lesothi, Sanmarini, Trinidadi Tobagi, Tsjadi en Vaticani worden?

J.A. Redeker, Schiedam