Sex en sekse
Huizinga was naar de Verenigde Staten geweest, - het is bijna een halve eeuw geleden, - en na zijn terugkomst schreef hij een boeiend indrukkenboekje: ‘Amerika levend en denkend’. Een van de vele verschijnselen die hij had opgemerkt, was blijkbaar ook opgemerkt door de Verenigde-Staters zelf, want het had een naam: ‘the abolition of Sex Taboo’.
Een taboe, wat is dat? James Cook is de eerste Europeaan geweest die er kennis mee maakte, nu bijna tweehonderd jaar geleden, op de Tonga-eilanden. In zijn onderhoudend reisverslag vertelt hij, hoe aanzienlijke eilanders niet willen aanzitten aan een diner dat hij hun aanbiedt: alles was ‘taboo, as they said; which word has a very comprehensive meaning; but, in general, signifies that a thing is forbidden.’ Bij een inheemse plechtigheid ziet hij bundels kokospalmbladeren aan stokken: ‘All the information I could get about them was, that they were taboo.’ Na een soort schijngevecht of krijgsdans bekijkt hij zekere korfjes die aan een hoogwaardigheidsbekleder zijn aangeboden - ‘a curiosity that I was not allowed before to indulge; because every thing was then taboo. But the solemnity being now over, they became, simply, what I found them to be, empty baskets.’ ‘We seldom got any other answer to our inquiries, but taboo’.
Taboe is, heel grof gezegd, de letterlijke onaantastbaarheid van een hoogmogende persoon of van een gewijd voorwerp, ook de ontoegankelijkheid van een heilig gebied. Op zoiets (of zo iemand) rust een taboe; het woord nadert in het Nederlands tot een bijvoeglijk naamwoord als men zegt: ‘dat onderwerp is taboe’.
De invloed van taboe op het taalgebruik is, gelijk bekend, dikwijls merkbaar. Niet steeds is het element ‘heiligheid’ aanwezig. Wel als een vroom christen voorzichtiger is met het woord ‘zalig’ dan veel bakvisjes uit de tijd toen die er nog waren. Niet als Potgieter in een brief aan een vrind iemands bijnaam spelt als ‘Kop en K-nt’; evenmin wanneer ‘tering’ vervangen wordt door ‘tuberculose’ en dat weer door ‘t.b.c.’ of nog minder. Ondanks het verband met Genesis 19:5 is er geen wijdingstaboe in het spel bij de zorgvuldige formulering, in een krantebericht van een jaar of twintig geleden, dat een burgemeester een woord gebruikt had, rijmend op “rode gieter”’.
In dit laatste geval is het ‘sex taboo’ werkzaam geweest, een taboe waar Cooks woord ‘comprehensive’ wel bij uitstek op van toepassing is. Aan de ene kant verbiedt onze opvoeding tot zindelijkheid ons, onnodig melding te maken van de daarbij betrokken organen, stoffen, handelingen, anderzijds geeft de intimiteit, het tegelijk uiterst persoonlijke en samen gedeelde, van het geslachts-
Auteursrechtelijk beschermd