Onze Taal. Jaargang 42

Met of zonder ‘om’

In O.T. 9-72 pleit dr. J.J.M. Bakker voor méér om. Hij citeert tweemaal de radionieuwsdienst en geeft als eigen voorbeeld: ‘het plan bomen te planten’, dat verbeterd zou kunnen worden tot‘het plan om bomen te planten’. Allereerst een vraag: waarom niet ‘het plan, bomen te planten’? Wellicht zal dr. Bakker antwoorden: omdat men komma's niet uitspreekt. Dat klopt. Punten spreekt men ook niet uit. Toch schrijft men ze en ze zijn een redelijk nauwkeurige aanduiding, waar de stem daalt en een pauze komt. Mij dunkt, dat de stem na ‘het plan’ een lichte buiging omhoog maakt en dat er ook een pauze komt. Of behoort te komen.

Is dit werkelijk zo'n systeemloos gebied, waar alle regels falen? Is ‘om’ niet gewoon góéd en nódig als een oogmerk, een doel, wordt aangeduid en gewoon fóút en zinloos als een begrip gevolgd wordt door zijn inhoud? ‘Het Kamerlid wierp de Minister in de Hofvijver om hem van zijn ongelijk te overtuigen’. ‘De Kamervoorzitter verzocht het Kamerlid, (niet: om) de Minister achterna te springen (wel:) om hem voor verdrinking te behoeden.’

Is‘om’ in de zin: ‘het plan om bomen te planten’ niet gewoon een stopwoord, een slokdarmgeluid, als ‘dus’, binnengesmokeld door wie geen zin kan afmaken of stembuiging en adempauze niet meer tot het spreken,

[p. 7]

komma's niet meer tot het schrijven en lezen rekent?

En nu de twee voorbeelden uit de nieuwsuitzending. Mij dunkt dat beide voorbeelden wel ‘idiote formuleringen’ zijn, zoals dr. Bakker ze kwalificeert, maar om andere redenen; idiotieën die met ‘om’ erin niet beter zouden worden.

‘....ondanks de druk de kernproeven niet te laten doorgaan’. De uitdrukking is niet‘druk’, maar ‘druk uitoefenen’ en zij is (dat hoop ik althans) beeldspraak. Nu kan men beeldspraak maar beter niet amputeren. De verdachte kan de officier van justitie de pas afsnijden door de getuige à charge te huwen, maar dan duidt men het verdere proces toch niet als ‘de pas van de officier’ aan? In het geciteerde geval zullen wellicht demonstranten gedreigd hebben, (niet: om) met bootjes in het explosiegebied te gaan varen. Dat zette dan Pompidou onder druk. Maar dan is het toch barbaars, dat maar even uit de losse pols als ‘de druk’ aan te duiden. Dat wordt niet minder idioot, als men schrijft: ‘ondanks de druk om de kernproeven niet te laten doorgaan’; ook dat is barbaars.

‘...dienden een motie in alsnog gelden beschikbaar te stellen.’ Kennelijk is hier ‘een motie indienen’ gelijkgesteld met‘vragen’. Als er gestaan zou hebben: ‘vroegen de regering, alsnog gelden beschikbaar te stellen’, zou dr. Bakker er vast niet over gevallen zijn. Ook hier een slordige beschrijving. Een motie is een hele procedure met een voorsteller, een voorstel, een stemming. Dat resulteert dan òf in een simpele kennisgeving (motie van wantrouwen of vertrouwen) òf in een verzoek, iets wel of niet te doen. Die motie komt tot stand òm dat geld alsnog beschikbaar gesteld te krijgen (niet: beschikbaar te stellen want dat moet de regering doen, niet de aannemers van de motie) en daartoe bevat die motie het verzoek, geld beschikbaar te stellen. Zonder‘om’.

Ik heb nog nooit een zin gezien, waarin ‘om’ als is-gelijk-teken nodig (en dus goed) was, zoals ik nog nooit een zin heb gezien waarin ‘om’ als doelomschrijving gemist kon worden. Met een ‘plan om bomen te planten’ weet ik niets te beginnen, tenzij het een plan zou zijn, het gras onder te ploegen....om bomen te planten.

Gert Jonker, Amsterdam