Johns Hopkins en om
De schatrijke Amerikaanse kruidenier John Johns Hopkins heeft niet alleen een fortuin belegd in banken en spoorwegen, maar in 1867 ook een universiteit gesticht: de Johns Hopkins University in Baltimore.
Dit instituut speelt al een eeuw een belangrijke rol in de wetenschap.
Vandaar dat vrij regelmatig ook in de Nederlandse pers de naam van die universiteit - in feite dus de naam van haar stichter-vermeld wordt. En zie het tragi-komisch lot van een respectabele naam: wat de grote internationale persbureaus ook op de telex laten zetten: de naam van de stichter John Johns Hopkins of de naam van zijn Universiteit - de Johns Hopkins University - Nederlandse kranten schrijven: John Hopkins (Universiteit). Al ongeveer 25 jaar volg ik dit verschijnsel. Zelfs als iemand van de redactie die het telexbericht persklaar maakt, de oorspronkelijke en juiste spelling JOHNS ongerept laat, dan nog is er tussen kopij en loden zetsel een corrector die met niet te weerhouden vlijt de S achter Johns schrapt (‘Ha, nog niet gezien’, denkt-ie voldaan). Het is werkelijk een uitzondering als de kruidenier niet een S ontfutseld wordt.
Toegegeven: zo'n naam John Johns Hopkins vráágt natuurlijk om vergissingen. Maar zo langzamerhand zouden toch zelfs de zetters dit grapje moeten kennen en respecteren. Het curieuze zit niet in de vergissing, maar in de rechtlijnige vlijt die niet ophoudt de fout aan te brengen, ook al staat de naam zeven keer goed gespeld in één bericht.
Een overeenkomstige angst voor een vermeende fout en een vergelijkbare verblinding van de vlijt is aan te wijzen in de jacht op het doodgewone woordje om. Indertijd was de beroemde waker voor de zuiverheid van ons taalgebruik, Charivarius, allergisch voor om. Hij heeft erop gehamerd dat om vaak ten onrechte werd gebruikt. Had hij er maar bij gezegd, dat het weglaten van om even vaak ten onrechte kan geschieden.
Thans schijnt vrij algemeen in onze nieuwsvoorziening een volstrekte angst te heersen voor het woordje om. Dit leidt tot idiote formuleringen:
In één uitzending van de NOS-nieuwsdienst (21-6-'72) kwamen voor:
| 1) | ‘... ondanks de druk de kernproeven niet te laten doorgaan...’ |
| 2) | ‘... dienden een motie in alsnog gelden beschikbaar te stellen’. |
Deze twee gefrusteerde volzinnen zijn duidelijk het slachtoffer van een kunstmatige ingreep. Wat knappen die zinnen op wanneer alsnog om wordt geplaatst waar iedereen het zou zeggen.
Wanneer men erop gaat letten bespeurt men dat met name bij teksten van de nieuwsvoorziening het woordje om nauwelijks meer voorkomt. Zoiets leidt tot krampachtigheid. Een simpel zinnetje als: ‘.. het plan om bomen te planten’ wordt: ‘het plan bomen te planten’. Dit gaat nog.
Maar nu: ‘De plannen bomen te planten’. Hier is de gekunsteldheid van de constructie onmiskenbaar.
Toegegeven: het kan er nog net mee door; een fout zoals hierboven werd geciteerd: ‘de druk de kernproeven...’ is mallotiger. Maar er is nog iets anders in het spel dan de wat vage waarde van ‘stijlschoonheid’. Het stadium schijnt bereikt dat men in perskringen de gemakkelijke regel hanteert: om altijd schrappen!
Auteursrechtelijk beschermd