Onze Taal. Jaargang 41

Leve(n)de woordvorming

Nadat de Tachtigers en hun epigonen vruchteloos hadden getracht het Nederlands te verrijken met misbaksels als zonovergoten, rietomzoomd, dauwbepereld, bloeddoorlopen, krijgen we reklamekoekjes van hetzelfde deeg voorgezet kakelvers, okselfris en tandschoon, prijs- en milieubewust, hittebestendig en trommelgarant.

Het zullen wel geen blijvertjes zijn; daarom is het goed ze te bekijken voor ze van de markt verdwijnen. En als ik dat doe, moet ik zeggen, dat daar toch meesterstukken van gedrongenheid bij zijn. Kakelverse eieren: eieren zo vers, dat de kip nog nauwelijks gelegenheid heeft gehad om na het leggen te kakelen; tandschone drop: drop bij het eten waarvan je geen zwarte tanden krijgt. Aan een omschrijving van trommelgarant zal ik me niet wagen, maar het zou een nog veel langere zin worden.

Dezelfde tendens naar kortheid bespeur ik in een ander

[p. 34]

type woorden. Ze zijn in het Nederlands nog schaars, maar een eerbiedwaardige stamboom hebben ze. Ik bedoel woorden als smog, brunch, cinemactress. J.B. Polak heeft er in de N.R.C. van 8-11-71 de aandacht op gevestigd, dat Charles L. Dogson, beter bekend als Lewis Caroll, de eer van de schepping van het type voor zich opeist. In Through the looking-glass legt Humpty Dumpty de oorsprong van het woord slithy uit: ‘Well, slithy means lithe and slimy. Lithe is the same as active. You see, it 's like a portemanteau, there are two meanings packed up unto one word.’

Uit het Nederlands ken ik Radiolympus (een radioprogramma van de V.A.R.A.), econotities, glasfalt, stagflatie. Van dit laatste woord is The Economist de schepper, weet N.R.C.-Hbld te melden, eraan toevoegende, dat de economische toestand het weekblad tot de schepping van weer een nieuw woord genoopt heeft: boomflation: vóórtdurende inflatie bij herlevende economische bedrijvigheid.

Ten slotte wil ik de aandacht vestigen op de resultaten van een andere rondedans van taalelementen. Contaminaties van substantieven als aangelaat en plotsklaps zijn geloof ik al vrij algemeen geworden; meer recent is het speels gebruik van suffixen. Studentikoos: pianeur, plotseloos, zuigelaar. Journalistiek: kremlinoloog, sovjetica, deskundoloog. Commercie: kadorama, restorama (want rama, het staartje van panorama(?) mag men wel als een achtervoegsel beschouwen), shoetiek (een ‘hippe’ schoenwinkel), wasserette, pastunette, dat ook het model van dit type gekregen heeft (eigenlijk: past u net). Als men zo naar deze aanwinsten kijkt, constateert men met voldoening, dat onze taal springlevend is.

D. de Vries, Wageningen