Keuls
Een verwanter Duitse streektaal dan het Keuls kent het Nederlands niet. Je kunt haast zeggen dat het de verbinding tussen het Duits en onze taal vormt. Een korte blik op dit dialect is voldoende om de overeenkomsten te zien.
Beginnen wij met enige gelijke woorden. Zowel aap en dun, als ook mosterd zijn er in beide te onderzoeken zijn.
Kleine afwijkingen vinden wij bij èt (bij de aangegeven uitspraak betekent è een lange e zoals het Franse woord crème) (i.p.v. Ned. aard), alt (i.p.v. Ned. al), bowwe (ip.v. Ned. boven), doot voor doet, èvens voor even (eens). fas voor vast, fluk voor vlug, jèl v. geel, jewent v. gewend, lewwe v. leven, passeet v. passeert, taat v. taart (b.v. appeltaat). (Aangegeven is de uitspraak der woorden, alhoewel de Keulenaars proberen, hun taal te schrijven. Als er iemand in de schrijfwijze geïntresseerd is, kan ik het boek ‘Kölsche Krätzcher, Gedichtcher un Verzällcher’, August Hoursch, Verslag von Hoursch & Bechstedt, 5 Köln 30, Ehrenfeld aanbevelen.)
Wij moeten een beetje meer fantasie in het werk stellen om de verwantschap in de volgende woorden te kunnen vaststellen. Of blijkt ze bij het woord ‘tsantping’? In het Duits wordt, zoals we weten, de letter z even als ts gesproken en, omdat het Keuls nog er bij hoort, kunnen wij dit feit hier ook aannemen. Maar klaarblijkelijk is de verandering van ‘-ahn’ tot ‘-ant’. Het tweede geval is dus ook in het Nederlands te vinden: tand. De tweede lettergreep -ping komt van het Duitse woord ‘Pein’, wat daarentegen met Ned. pijn overeenkomt.
En jèn? Dit woord is uit het Nederduitse ‘jerne’ ontstaan. (De e wordt lang, omdat de r weggevallen is. Vergelijk ook èt, wat uit Erde (= aard) ontstond.) Jèn betekent graag (= D. gerne. Wij zien in het Duits nog een verandering: Nederl./Keuls j = D. g).
Geven drukt de Keulenaar met jewwe uit (weer de verandering j-g), iets met jet (D. etwas), ervan met derfoen.
Wetenswaardig zijn drie speciale termen: 1) mi (iemand die geen Kelenaar is); 2) blootwoosj (= bloedworst, manier: burgerpot). Dit woord is als testwoord in gebruik: wie het goed uitspreekt wordt graag geaccepteerd; 3) knoetsje (op Keulse manier, enthousiast kussen).
Wij mogen het Keulse dialect nooit zo gewichtig nemen als de Keulenaars zelf. Zoals ik reeds zei, het is maar een dialect......
A. de Vivi, Keulen
Auteursrechtelijk beschermd