Onze Taal. Jaargang 39

Nauwelijks bekomen

van de education permanente waarvan de minister de voortdurende scholing heeft gemaakt, zitten we met de Intercity van de Nederlandse Spoorwegen. Wat dan wel? Dat hadden de N.S. moeten weten. □ Zoals de NRC van 9-6 zei, een ‘vrij vage omschrijving’ was het die de bond van oud-stoottroepers van zijn streven gaf: ‘Onze bond is vooral een bond van vrienden die positief willen blijven staan tegenover de vaak negatieve benadering van vraagstukken ook in de tegenwoordige tijd’. □ Omturnen, woord dat, als het het uithoudt, in V.D. zal moeten: veranderen, bekeren. □ Met blijdschap gelezen over het opnieuwe falen van Kindval, want dat ‘opnieuwe’ past bij het terloopse, het onlangse en het luidkeelse. □ Van een arbitrageant zou men kunnen zeggen dat het een te lang woord is: de arbiter doet de arbitrage, maar zo simpel is het niet. Arbitrage is (o.a.) een bankwoord (vreemde valuta e.d.); werkwoord arbitrageren, zelfstandig naamwoord arbitrageur. Maar arbitreren is ook arbitrageren en wie arbitreert, is een arbiter of een arbitrant. Dus vier woorden voor één begrip. Normalisatie dringend nodig. □ Het Intercity-net, ‘een landelijk systeem van lange exprestreinen, doorvlochten met en gevoed door veelvuldig rijdende snel- en stoptreinen’, aldus het spoorboekje. Het is anders wel een hip boekwerk geworden; je leest er voor je plezier in. Eén voorbeeld: de bekende clausule over de aansprakelijkheid begint nu als volgt:

[p. 28]

‘Wij doen ons uiterste best en als het fout zit vinden we dat minstens even erg als u, maar wij aanvaarden enz...’ □ Juridisch is onze regerende vorstin niet koning maar koningin. Zie hierover de wet van 22 juni 1891, Stb. 125. Daarin staat dat zolang een koningin de kroon draagt, bij het gebruik van alle wettelijk vastgestelde formulieren, ambttitels en officiële benamingen waarin het woord ‘koning’ voorkomt, in plaats daarvan het woord ‘koningin’ wordt gebezigd met inachtneming van de daardoor noodzakelijk geworden taalkundige veranderingen. Aan alles is gedacht. □ In het stuk over ‘benadrukken’ schreef W.G. per ongeluk Hans Moser (een Weense toneelspeler) in plaats van Hugo Moser (een Duitse hoogleraar). □ Minister De Jong zou gezegd hebben dat iets ‘niet zonder moeilijkheden gepaard ging’, en van een Duitse minister werd vastgesteld dat ‘zijn politiek ook in Amerika allerminst op onverdeelde instemming stuitte’. Gepaard gaan zonder en stuiten op onverdeelde instemming voorbeelden van elastisch taalgebruik. □ In een academisch handboek: ‘Beschavingsnormen hebben ertoe geleid dat men tegenwoordig vaak gaapt zonder dat anderen dit merken door de mond bewust gesloten te houden.’ Die anderen zijn namelijk zo beschaafd dat ze hun mond houden over wat men vaak doet. □ Ons kien heeft allerlei mogelijkheden: het kien is vermolmd hout dat in het veen wordt gevonden,; de uitroep kien! bij het kienspel; hij is kien is een wat verouderde uitdrukking voor ‘hij heeft zich uit de voeten gemaakt’, hij heeft kien idem voor ‘hij is binnen, hij is buiten gevaar’. Tot de woordenboeken is nog niet doorgedrongen het nieuwe (volstrekt overbodige) kien dat er Nederlands uitziet maar Engels is: keen in de betekenis van ‘levendig, vurig, pienter’. Bijvoorbeeld: ‘kiene mensen nemen een markiezendoek dat ook 'swinters buiten kan blijven hangen’ (adv. Telegraaf 19-5) en ‘...bij een kiene keuze van uw motorbrandstof’ (adv. Autokampioen 30-5). Bekend was al kien op, bijvoorbeeld: ‘Vele Chinese geleerden zijn uitermate kien op publikaties’, (NRC 28-4). □ We hebben het eens over ambiance gehad. In een fraaie brochure over een fraai vergadergebouw in Rotterdam staat dat het welslagen van een bijeenkomst in belangrijke mate ‘wordt bepaald door sfeer, entourage en faciliteiten van de plaats waar dit evenement gehouden wordt.’ Dat is waar (overigens entourage = omgeving, net als ambiance = omgeving). Nu verder: ‘De Fransen hebben voor dit alles één uniek, onvertaalbaar woord: ambiance dat stijl, prettige omgeving, onopvallend dienstbetoon en zoveel meer betekent.’ Dat is onwaar. □ De kabouters wensen geen wethouders, maar wetslopers of wetlaters. □ Moet zijn, volgens ons, gehersenspoeld en niet hersengespoeld. □ En als je de lijn van gestofzuigd doortrekt wordt het gevormgeefd, wat gek staat maar went als je het twintig keer achter elkaar zegt. □ Zich waarmaken wordt meer dan men vroeger gewend was met het woord uit te drukken. Zie: ‘Met zeven doelpunten heeft de topscorer zich weer meer dan waar gemaakt’. (Tel. 19-5). □ De Vlamingen moeten niet in hun wiek geschoten zijn nu hun televisieserie (De heren van Zichem) in Nederland af en toe enige ondertiteling krijgt. Hoe kunnen wij weten dat een zuze rechter is en een pensjager stroper? □ ‘Een ontzettend fijn weekblad voor informatie, kommunikatie, rekreatie.’ In is uit, fijn is gewoon, snel nauwelijks eksklusief, puik al afgesleten, gaaf maakt kans. Een taal moet zich blijven vernieuwen, een taal is niet alléén bestemd voor ouden-van-dagen. □ Ton Koot, Muidens Slotvoogd noemt een persconferentie een persneut - zeer adrem. □ C.A.Z. in LUB (20-4) over de situaatsie en de inventarisaatsie: ‘Als net Haags jongetje heb ik nooit anders gehoord of gezegd dan inventarizasie... Ik weiger die ts als norm te erkennen. Maar ik wil ook mijn s aan niemand voorschrijven.’ □ Aan onze lijst onbegrijpelijke beroepen (o.a. ook de senior piping engineer) toegevoegd de brand assistant. □ Philipskoerier (2-70) had het over voortdurende vorming en zei dat Onze Taal aan voortdurende taalvorming doet. ‘Een stukje voortdurende taalvorming tegen een zeer billijke prijs. En wellicht staat u wat steviger als u uw zegje moet zeggen. Laat u dat door ons gezegd zijn’. Hartelijk dank. Wij zijn aan ons veertigste jaar bezig en straks begint het leven pas! □ En in het Nieuwsblad v.h. Noorden (3-1) werd ‘een kiene jongedame als telefoniste-typiste gevraagd. Over ‘een keene nieuwsman’ schreef De Journalist 15-12-69.