Onze Taal. Jaargang 37

Het bepaalde (slot)

1. In Uw artikel wordt er terecht op gewezen, dat in constructies als de daar bedoelde de voorzetselbepaling vóór het verleden deelwoord moet staan, wanneer het werkwoordelijk karakter van dat deelwoord de nadruk krijgt, zoals bij ‘het door de man gekochte’. Nu meen ik, dat in het geval van ‘het bepaalde in artikel zoveel’ het werkwoordelijk karakter eveneens de nadruk heeft. Men vergelijke ‘de in het ziekenhuis gewonde’ met ‘de gewonde in het ziekenhuis’; ‘de met twee kinderen gezegende’ met ‘de gezegende met twee kinderen’; ‘de in nood verlatene’ met ‘de ververlatene in nood’. Bij deze tweetallen voorbeelden krijgt telkens bij het eerste voorbeeld het werkwoordelijk karakter van het deelwoord de nadruk: hij die in het ziekenhuis gewond is, hij die met twee kinderen gezegend is, hij die in nood verlaten is. Bij het tweede voorbeeld van elk tweetal treedt het deelwoord als zelfstandig naamwoord op: de gewonde die zich in het ziekenhuis bevindt, de gezegende die (bovendien) twee kinderen heeft, de verlatene die in nood verkeert.

[p. 41]

Stelt men, met deze voorbeelden voor ogen, naast elkaar ‘het in artikel zoveel bepaalde’ en ‘het bepaalde in artikel zoveel’, dan betekent het eerste: ‘hetgeen in artikel zoveel is bepaald’ en het tweede: ‘het bepaalde, dat in artikel zoveel staat’. Omdat men kennelijk het eerste bedoelt, terwijl het tweede onzin is, moet m.i. ‘het in artikel zoveel bepaalde’ als de enige juiste constructie worden beschouwd. Om overeenkomstige redenen zou ik ook ‘het gekochte in de Bijenkorf’ willen veroordelen.

2. Eigenlijk is die hele constructie met ‘het bepaalde’ lelijk en stijf. Echt ‘ambtelijke stijl’ in de ongunstige zin. ‘Hetgeen in artikel zoveel bepaald is’ verdient daarom verre de voorkeur, naar ik meen.

3. Het heeft mij overigens altijd verwonderd, dat niemand ooit op het idee schijnt te zijn gekomen, dat we een uitdrukking als ‘het bepaalde’ in de meeste gevallen helemaal niet nodig hebben. In plaats van ‘met verwijzing naar het in artikel zoveel bepaalde’ kunnen we immers even goed zeggen (of schrijven): ‘met verwijzing naar artikel zoveel’. Iedereen begrijpt toch wel, dat we daarmee niet bedoelen te verwijzen naar de drukinkt van het artikel of naar het lettertype, maar wel naar de inhoud, dus naar hetgeen in het artikel is ‘bepaald’. Hetzelfde geldt van ‘op grond van het artikel zoveel bepaalde’, ‘gelet op het in artikel zoveel bepaalde’ enz. In al zulke gevallen kan men naar ik meen volstaan met ‘op grond van artikel zoveel’, ‘gelet op artikel zoveel’ enz.

H.G. Lukkien, Den Haag