Vaak en dikwijls
De Zweedse vrienden van de heer W. (zie O.T. mei 1967) hebben het gemakkelijker dan wij: zij kennen slechts één woord voor dikwijls, compleet met vergrotende en overtreffende trap: ofta, oftara, oftast. Toch schijnt het ontbreken van een comparatief en superlatief niet de enige oorzaak van de veldwinning van vaak te zijn. De Utrechtse hoogleraar dr. B. van den Berg zegt in zijn dissertatie Oude tegenstellingen op Nederlands taalgebied (Leiden, 1938), dat vaak omstreeks 1500 alleen bekend was in het oosten van ons land, maar sindsdien door immigratie in Noord-Holland en vooral Amsterdam bekend werd. Spieghel, Hooft, Coster, Rodenburgh, Bredero en Starter gebruikten het.
Overigens heeft dikwijls toch iets dat op een comparatief lijkt: in de zin: ‘dat komt meer voor dan je denkt’, betekent meer eigenlijk:... vaker. Zo ook in: ‘dit komt het meest voor bij kleine kinderen’, voorzover meest een frequentie aangeeft en niet een kwantiteit.
Leonarda G. de Graaf.
Voor mijn gevoel is het woord ‘vaak’ een Hollands of vanuit Tilburg gezien misschien liever een bovenriviers woord; ik meen behoorlijk algemeen beschaafd Nederlands te spreken, maar het woord ‘vaak’ kan ik niet zonder aarzeling over mijn lippen krijgen.
Je zult een Brabander niet gemakkelijk het woord ‘vaak’ horen gebruiken. Wij bezigen ‘dikwijls’.
H.E. Wiebols merkt in zijn stukje over dit onderwerp in het meinummer op, dat niemand eraan zal denken te zeggen: ‘Ik wil dat toneelstuk gaarne dikwijlser zien’. Ik geloof ook niet, dat het woord ‘dikwijlser’ gebruikelijk is. Wel gebruikt een Tilburger, A.B.N. sprekend, zonder aarzeling het woord ‘dikwijlder’, maar misschien is dat geen A.B.N., maar gewestelijke taal, in de uitspraak aan het A.B.N. aangepast.
‘Dikwijlder’ ontstaat naar analogie aan het in het Tilburgs gangbare ‘dikkelders’. De eind-s wordt in het dialect ook wel weggelaten, maar dat is misschien een slordigheid. Ze zeggen hier ook ‘dikkelst’, waar die eind-s dan eigenlijk achter moest, maar dat heb ik nog nooit gehoord en het zou trouwens ook niet uit te spreken zijn.
B. van Dijk, Tilburg.
Auteursrechtelijk beschermd