Onze Taal. Jaargang 36

Radio en televisie

Onlangs was ik - als nakijker! - betrokken bij een toelatingsexamen voor een inrichting voor hoger onderwijs. Daartoe behoorde o.a. de vertaling in het Nederlands van een stuk Duits. In die Duitse tekst werd gesproken over ‘das Fernsehen’ en ‘der Rundfunk’; naar deze woorden werd verwezen met de correcte voornaamwoorden ‘es’ en ‘er’.

Het is me opgevallen dat bijna de helft van de kandidaten in de knoei zat met die aanduiding in het Nederlands. Natuurlijk waren de woorden radio en televisie bekend. Maar zowel over radio als over televisie werd in de vertaling geschreven met de woorden hij, zij en het. Er waren er zelfs die alle drie geprobeerd hadden op één plaats: sommige probeersels waren - kennelijk in paniek - telkens weer doorgestreept en tenslotte vervangen door ‘deze’!

Natuurlijk zal ieder van de kandidaten in een gewoon gesprek zonder aarzeling zowel radio als televisie aanduiden met hij. Bij een vertaling uit het Duits, waarin ‘es’ en ‘er’ staat, dringt zich opeens een keuze op en

[p. 44]

de onzekerheid, de weifeling is te verklaren, vooral daar het resultaat van de keuze zwart op wit moet komen te staan.

Het is eigenlijk jammer dat op zo'n essentieel punt in ons schriftelijk taalgebruik - de aanduiding met hij, zij en het - onzekerheid schering en inslag blijkt te zijn. Zou er niet veel meer vrijheid moeten zijn om ons natuurlijke taalgebruik in dezen te volgen? Is het niet al te dwaas dat we zonder moeite iets kunnen zeggen, maar pas na weifeling kunnen schrijven?

De Woordenlijst noemt radio mannelijk en televisie vrouwelijk. Dus over de radio: hij is draagbaar (d.w.z. het ding, het toestel), èn: hij is belangrijk (d.w.z. de omroep, de inrichting). Over de televisie als abstract begrip: zij is invloedrijk. Volgens het voorschrift zou men ook moeten schrijven over de televisie als ‘ding’, als ‘toestel’; wij hebben haar laten repareren... Het lijkt me dat dit laatste nooit uit een gewone hollandse mond kan komen.

T.F.