Onze Taal. Jaargang 36

Nieuwe beeldspraak

is nodig om de taal fris en levend te houden. Dat is altijd zo geweest en zal ook zo blijven. Bijvoorbeeld: verpakken. Maatregelen, bedoelingen, voorstellen kunnen ‘verpakt’ worden. Bij de discussies over de omroepwet ging het o.a. over de verpakking van reclameboodschappen. Dat zal zoiets zijn als de manier waarop er reclame gemaakt wordt. Alleen maar ervoor oppassen dat je met die verpakking gewoon de boodschap bedoelt; een reclame is altijd ‘verpakt’. □ Een langzamerhand vervelend wordend stijlgrapje is een woord noemen, haakje erachter, nou ja zeggen, woord herhalen, haakje dicht. Dus: nieuwe (nou ja, nieuwe) beeldspraak. □ De Haagse cabaretier Paul van Vliet is bezig onsterfelijke roem te oogsten door het vraaggesprek-tussenvoegsel dacht ik om zeep te brengen. Hij fantaseert wat, telt tot drie en laat het publiek in koor roepen: dacht ik! Wie die kuur heeft doorstaan, zal nooit meer dachten. □ Nieuw is ook recentelijk in plaats van onlangs of kortelings. □ Denk nu niet dat al dit nieuwe van ons niet màg! Wij hebben gelukkig niets te verbieden. □ Zoals met programma, een woord dat zó veel moet dragen (wat allang door andere woorden gedragen wordt) dat het bedenkelijk gaat doorzakken. Bestudeer eens: het planologische ontwikkelingsprogramma. Zit daar nu niet drie keer iets van een plan, een richtsnoer, een staat van gegevens enz. in? Of is programma actie? □ Categorale bonden behoren categoriale bonden te zijn, indien zij niet gewoon categorische bonden (Van Dale blz. 364) willen heten. □ ‘Achter de meer dan levensgrote dubbelruitige vensters staan schakelkasten, immense magneten, draaibanken enz.’ Hoe groot is een venster in leven? Dan pas kun je weten hoe groot meer dan levensgrote vensters zijn. Levensgroot gaat de kant op van verschrikkelijk en vreselijk, waarin vaak noch schrik noch vrees zijn opgesloten. □ Dat je met de plaatsing van een bijwoord moet oppassen, leert ons de Winschoter Courant van 24-12-1966 die, over een universitair huisvestingsplan sprekende, het volgende veronderstelde: ‘Zou het wel doorgaan, dan zullen hier vermoedelijk geheel of gedeeltelijk vrouwelijke studenten worden ondergebracht.’ □ Uit reisbureauproza: ‘Fotograferen is in kerken in 't algemeen wel toegestaan, tenzij het uitdrukkelijk verboden is’. Want dan is het in het algemeen niet toegestaan. □ Onze Taal is het enige blad waarin je naar hartelust vitten mag. □ Nu we een ministerie van o.a. recreatie hebben, moeten we weten hoe dat

[p. 32]

woord uitgesproken dient te worden. Er zijn vier mogelijkheden: combinaties van re (ree), re (rijmend op het lidwoord ‘de’), aasie en aatsie. Over die laatste lettergreep hebben we het al eens gehad: kenners van het hedendaagse Nederlands menen dat ‘aatsie’ als sjieker beschouwd wordt. Met dat ‘re’ zitten we in moeilijkheden. De Franse beginlettergreep met de betekennis ‘weer’ komt voor als re (rijmt op ‘de’) en ré: reproduction en récréation. Precieze spellingsprekers hebben het desondanks over ree-produksie en mensen die rukkree-aatsie zeggen, zouden we zeker niet op de vuilnishoop willen vegen. Rudduksie, rufformaatsie, rukklasseren enz., je kunt toch bezwaarlijk beweren dat ze ‘onbeschaafd’ zijn. □ ‘Er zijn mensen die werken, en mensen die hun gade slaan’, voorbeeld voor een schoolboekje dat hun en hen moet behandelen. □ Zoals eenmaal ‘amusement’ het ‘vermaak’ en de ‘ontspanning’ verdreef, zo begint nu het woord entertainment het amusement weg te werken. □ Typhoon zouden we eigenlijk moeten uitspreken als tai-foen; de Engelse spelling is hier in overeenstemming met de Chinese klanken. Maar daarom hoeft u nog niet tai-foen te zeggen. U moest eens weten hoe ze honderd meter over de oostelijke grens ‘IJmuiden’ uitspreken. □ Zakelaar voor ‘manager’ is een goede vondst. Wachten tot de eerste zakelaar dat in de telefoongids laat opnemen; luisterpark: allen die naar de radio luisteren, kijkerspark: allen die naar de tille kijken; kijkeren is dan televisie kijken. □ Platelaar nieuw woord voor grammofoonplatenhandelaar, -fabrikant. Ook wel platenbons. □ Kuuks (‘gek, raar’) en ‘sels’ (‘bang om alleen te zijn’) schijnen dialectwoorden te zijn. Welk dialect? Het is nog niet zo kuuks om sels te zijn. □ Voor dag en dauw rennen we iedere ochtend naar de voordeurmat om te zien of de krant de nieuwe spelling heeft gebracht.