Onze Taal. Jaargang 32

Wij lazen

in een vers uit 1906 van een bloem die blij haar honing aan de bij geeft en geen dank vraagt, maar: ‘wacht den dood, en 't lot niet klaagt - die bij bij bij haar sappen vrij laat roven’. □ Nu we weer wat voor de motregen-winteravonden zoeken, misschien een mooi spelletje. Rouwmoedig moordnaar, naar naar Naardens vest gebracht, wij reden rede rede en kusten langs, daar lagen lage lagen sluw op wacht. En gazomadoor, zoals het in vooruitstrevend Nederlands heet. □ Uit een brief over ze in plaats van hun: ‘In kranten waar een zuivere Nederlandse taal geschreven wordt, ontmoet ik nooit ze maar wel hun; als voorbeeld kan ik u noemen de... krant (blijft geheim; red. O.T.) waar men behoorlijk Nederlands schrijft’. Daartegenover de Woordenlijst: in de beschaafde spreektaal komt hoe langer hoe meer ze voor. Zelden zal men nog horen: als de kinderen zich vervelen, moet je hun wat te doen geven. In zulke zinnen is ze in het noorden de normale vorm. In het zuiden wint ze ook langzamerhand veld. Nog ongewoner dan hun is hen, voorzover dit zonder voorzetsel gebruikt wordt. Een zin: als de jongens moe worden, moet je hen wat laten rusten, is in Noordnederlandse omgangstaal ondenkbaar, en ook het zuiden gebruikt hier bijna uitsluitend ze. En er is niets tegen en alles voor, dit ze ook in geschrifte te bevorderen. (Ook voor die zuivere krant). □ Kan een wielrenner ‘aan de leiding staan’ (bij een wedstrijd) in plaats van ‘de leiding hebben’? □ Nog eens de aandacht voor de ‘medewerkenden’. Laat ze dan ook medewerken; een medewerkende aan een concert werkt mede als hij staat te zingen of zit te spelen. Anders is hij gewoon een medewerker. Enig verschil in betekenis schijnt zich te gaan voordoen bij studerend en student. De eerste is iemand die ergens iets studeert en de tweede is een ingeschrevene aan een universiteit of hogeschool. Iemand die zich bijvoorbeeld voor een niet-universitair examen voorbereidt, durft zich niet student te noemen maar vult in op het vragenlijstje studerend. Is dit zo? □ Dan is er het citaat: ‘Ik ben het niet eens met wat ge zegt, maar uw recht om het te zeggen zal ik verdedigen tot mijn laatste snik’. Een onzer leden wil weten wie deze huiskamermuurspreuk heeft gemaakt. Wij weten het niet. □ Fantaseren over klanken heeft o.a. opgeleverd dat scheldwoorden veelvuldig met sch beginnen: schavuit, schelm, schobbejak, schobber, schoeltje, schoft, schooier, schorem, schurk. Een rijtje om van te verstijven. □ Lange ij. Een artikel in het Johannesburgse dagblad Die Transvaler (21-8-63) leert ons dat ook daar de kindertje veel onvoldoendes voor hun dictee krijgen: Skolier word onnodig belas met y en ei! Daar skort iets aan die gebruik om eensluidende woorde verskillend te spel. Dit kom my voor asof die betekenis van 'n woord meestal bepaal word deur sy sinsverband. Waerom moet 'n woord dan nog anders gespel word by 'n ander betekenis? Die arme skolier word net onnodig geblas deur te moet onthou wanneer dit, soos hulle sê, 'n kort ei of 'n lang y moet wees. □ De Public Relations vonden we in een Afrikaans geschrift terug als het openbare skakelwerk. Schakelwerk zou in het Nederlands niet misstaan. □ De zetter vult een regel uit, hij schijnt niet te weten dat de C.T.T. hem wil laten aanvullen. □ Het spijt ons voor allen die Cees heten, maar we weten nooit hoe je dat moet uitspreken. Komt die naam van Caesar of van Cornelis? In het laatste geval is het dus Kees met een culturele c. □ Getwist over Singel. Sommigen zijn van mening dat het woord niet noodzakelijk verband dient te hebben met water. De tuinarchitect spreekt over een groensingel. Van Dale geeft ze gelijk. Voor ze zie boven. □ Emmen heeft mooie nieuwe straatnamen: Dopheide, Wollegras. En Haarlem kent de Dreef. □ De arren moede is niet allen duidelijk. In arren moede betekent vertoornd, boos, verontwaardigd. Het is een oude uitdrukking. Het interessante van het geval is dat velen haar begrijpen als ‘in armoede’; tussen de r en de m is een zwak klinkertje hoorbaar: in arremoe. □ Het (of de?) volle melkpoeder moet vollemelkpoeder zijn, want de melk en niet het poeder is vol. Dus ook bijvoorbeeld: mageremelkpoeder en afgeroomdemelkpoeder. □ Dat laatste woord is nog net niet te lang. Stijgsnelheidsmeterijkinstallatie gaat ook: één letter meer dan afvalwaterzuiveringsinstallatie (kan ook nog net). □ En nu de allerlaatste alfabetzinnen die we (tot over 24 maanden) nog opnemen: als bijzonder cultureel doel evenaart franse grammatica het italiaanse jargon kwalijk, liever met noors of portugees, quasi roemeens, spaans ten uiterste, vergelijkbaar, want xenomanie ijselijkt zwamt; Annie beknorde Christine die een fles gebroken had in Jaantjes keuken, lopende met niets ontziende passen, quasi resoluut stappend (ter uitluchting van witte xeresdamp), yoghurt zoekend.