Onze Taal. Jaargang 30

Modewoord

Iemand vraagt ons (al een hele tijd lang...) dringend een lijst ‘modewoorden in het Nederlands’ om ze te gebruiken voor zijn lessen in stijl. ‘Ik wil ze bij mijn leerlingen uitroeien’, zegt hij. We voelen de neiging om het verzoek geheel af te wijzen. Smaken verschillen nu eenmaal; waar de een een hekel aan heeft, kan de ander bewonderen. En het is wel duidelijk dat verscheidene van onze doodgewone woorden en uitdrukkingen, waarin geen mens meer iets nieuws of aanstellerigs ziet, ook lang geleden ‘modewoorden’ zijn geweest. Overigens: wat is een modewoord?

In Muttersprache (1959, 169) vonden we de volgende omschrijving. ‘Mode is wat de geest van de tijd omhult, wat hem ook uiterlijk doet herkennen, zijn zichtbaar teken, zijn gewaad dat iedereen begeert die wil over-

[p. 70]

eenstemmen met het jachtende leven van nu, met het onvermijdelijke waar maar weinigen afstand van willen doen of waaraan ze zich onderwerpen, bewust of onbewust. Men spreekt van de tyrannie van de mode en duidt daarmee een macht aan waartegen men zich slechts met moeite en pijn kan verzetten.

Deze tyrannie kunnen we goed aan het modewoord zien. Niet vaak weten we waar het vandaan komt; het is er opeens, het gaat rond, is algemeen in gebruik, hetzij in de gesproken taal, hetzij in de geschreven taal, van de hoogste filosofie af tot de laagste, goedkope snertroman. Meestal bedoelen we met ‘modewoord’ een of andere vervelende, waardeloze uitdrukking die we in verzorgde stijl liever moeten vermijden. Toch geloven we dat men met dat oordeel moet oppassen. Het modewoord behoeft niet onvoorwaardelijk slecht te zijn; het kan zelfs goed zijn als het een juist en gelukkig gevonden benaming voor een gebeurtenis, een toestand of een voorwerp is. Dan wordt het modewoord spoedig in de bestaande woordenschat voorgoed opgenomen en blijft verder leven zonder dat het aan een mode herinnert.

We wagen het erop een paar modewoorden te noemen. Het is maar een greep, min of meer toevallig, niet eens alfabetisch geordend. Ieder die de lust ertoe in zich voelt ontbranden, mag ons vellen vol modewoorden, moderne clichés sturen.

reëel	- wel een reële kerel; een reëel voorstel; we zoeken naar een reële oplossing; een reële prijs.
spelen	- we moeten dat anders spelen; we hadden het kunnen bereiken, als we het niet zo gespeeld hadden; hoe zullen we dit spelen?
boodschap	- dat toneelstuk heeft geen enkele boodschap.
uit de (grond)verf	- de boodschap van dat artikel komt niet uit de verf; de plannen komen niet uit de grondverf.
communicatie	- de intermenselijke communicatie van deze tijd.
pak weg	- er waren pak weg 400 deelnemers.
ergens	- ergens is die gedachte wel goed.
bepaald(elijk)	- ik geloof daar bepaaldelijk niet in.
opbrengen	- moed opbrengen; durf opbrengen; dat kan ze niet opbrengen.
sector, vlak	- in de administratieve sector; in het recreatieve vlak.
positief	- een positieve instelling tegenover al die dingen hebben.
problematiek	- de huidige problematiek.
concreet	- concrete voorbeelden; concrete maatregelen.
situatie	- de concrete conflictsituatie.
technisch	- tijdtechnisch is het onmogelijk.
het is (namelijk) zo dat	- het is namelijk zo dat ik niet kom.
hanteren	- een vraagstuk hanteren.
benaderen	- hoe zullen we deze moeilijkheid benaren?
niveau	- besprekingen op hoog niveau.
oriënteren	- we moeten ons eerst nader oriënteren.
contact	- contact zoeken; contact opnemen.

Verder een grote menigte Engelse en half-Engelse woorden als: clever (een clevere vent), keen (daar zijn we keen op), happy (zijn we bepaaldelijk happy mee), head ache (je krijgt er een head ache van), impact (het gaat om de impact als je 't maar weet), feature (een van die aardige features).