Onze Taal. Jaargang 27

Dat is geen stijl!

Vindt u het erg dat we zonder bronvermelding een paar zinnen citeren uit onze landelijke pers? Anders zouden we op onze beurt een fout begaan die zoveel lectuur ongenietbaar maakt: in vage algemeenheden blijven redeneren zonder voorbeelden als basis te nemen.

‘Naar versteviging van het uiteraard steeds bestaan hebbende contact tussen het dagelijks bestuur en de Tweede-Kamerfractie zal gestreefd worden.’

Eerste fout: de ellendige lijdende vorm zal gestreefd worden. Dat zetten we dus om: ‘We zullen ernaar streven...’

Tweede fout: het steeds bestaan hebbende contact. Zègt u zoiets? Z'n steeds bestaan hebbende voorkeur voor een borreltje? Jouw steeds bestaan hebbende koppigheid?

Derde fout: naar versteviging van... Dat kan een klein bijzinnetje worden.

En nu de verbetering: ‘Natuurlijk heeft er tussen het dagelijks bestuur en de Tweede-Kamerfractie altijd contact bestaan, maar we zullen ernaar streven om dat te verbeteren.’

Nu hebt u een natuurlijke zin. Nog een klein bijzonderheidje. Je kunt ook de zaak een beetje omdraaien en zeggen: ‘Natuurlijk heeft er altijd contact bestaan tussen het dagelijks bestuur en de Tweede-Kamerfractie, maar we zullen ernaar streven om dat te verbeteren’. Er is een klein bezwaar: dat kan dan terugslaan op het laatst genoemde het-woord, nl. het dagelijks bestuur.

De eerste raad die we iedere stilist moeten geven is dus: schrijf natuurlijke taal.

Werkwoorden naar voren

Een ander voorbeeld: ‘Erg spiritueel vermochten we de tekst die hoofdzakelijk dreef op politieke grapjes die in Nederland weinig doel treffen, niet te vinden.’ Eerste fout: het eind van de eerste zin staat veel te ver van het begin. Dat komt door die twee lelijke tussenzinnen: die hoofdzakelijk dreef... en die in Nederland...

Tweede fout: vermochten te is geen levend Nederlands. Bedoeld is: konden. Dat is bovendien korter.

Derde fout: teveel bijzinnen.

Verbetering: ‘Erg spiritueel konden we de tekst niet vinden: hij dreef hoofdzakelijk op politieke grapjes en die treffen in Nederland weinig doel.’ (We veronderstellen nu dat de bedoeling van de schrijver was: ‘geen enkel politiek grapje treft in Nederland doel’. Hij kan met deze tekst ook willen zeggen: ‘de tekst dreef op dat soort politieke grapjes dat in Nederland...’

Geen tussenzinnen

Aan een derde voorbeeld kunt u zien, hoe gruwelijk een tussenzin de duidelijkheid kan storen.

‘De bodemkartering van het waddengebied - de Stichting voor de Bodemkartering te Wageningen verzorgt de kartering binnen de dijken; de onderzoekafdeling te Kampen de kartering buiten de dijken - en enquêtering omtrent de bedrijfsuitkomsten op zand- en kleilanden, werd ter hand genomen in het licht van de vraag of het niet nodig is de oude stelling dat zandgronden niet waard zijn om ingepolderd te worden, aan een hernieuwd onderzoek te onderwerpen.’

Laten we niet zo lui zijn om onze invallende gedachten precies op volgorde af te laten drukken. De tussenzin komt natuurlijk voorop, en intussen verbeteren we daarin ook een tweede fout: de lelijke herhaling van kartering¹⁾ en dijken. Hier volgt dus één verbeterd stuk:

‘De Wageningse Stichting voor de Bodemkartering verzorgt het gebied binnen de dijken, de onderzoekafdeling in Kampen dat daarbuiten.’ Volgende fouten: eerst de beeldspraak. Een vraag die licht geeft? Is dat niet een beetje vreemd? En dank zij dat licht wordt de bodem gekarteerd en wordt er een enquête gehouden.

Als we die beeldspraak eens wegwerkten? Zou er dan werkelijk zoveel moois verloren gaan? Laten we dan tegelijk ook de rest eens in kleine zinnen uit elkaar gooien.

‘Dat zandgronden niet waard zijn om ingepolderd te worden, is een oude stelling. Het lijkt echter nodig, de juistheid daarvan opnieuw te onderzoeken. Daarom werd de bodem van het waddengebied gekarteerd en werden de bedrijfsuitkomsten op zand- en kleigronden opnieuw onderzocht.’

Het laatste stuk kan nòg verder verbeterd worden als de twee lijdende vormen verdwijnen: ‘Daarom karteerden ze... enz.’ Of vindt u dit toch wel te ver gaan...?

1) Het Landmeetkundig Laboratorium in Delft gebruikt ‘kaartering’. Dit woord, gemaakt van kaart, dunkt ons beter te zijn. In het Frans bestaat carter niet!