Onze Taal. Jaargang 26

[p. 49]

Is het Nederlands mooi?

Nederland en Scandinavië zijn op het ogenblik de voornaamste centra van de Europese taalkunde. Dat is nog niet zo heel lang het geval; een vijfentwintig jaar geleden was Duitsland nog onbetwist het grote middelpunt waar de hele taalkunde om draaide. Maar tegenwoordig dragen noch dit land noch Frankrijk, Engeland of Italië veel bij voor de ontwikkeling van de taalkunde; prof. De Groot heeft het onlangs terecht geconstateerd.

Onze voorname plaats in de taalkunde geeft ons voorrechten en plichten. Tot de laatste hoort de zorg voor een deskundige voorlichting van het grote publiek: we moeten ervoor waken dat het van taalkundig bijgeloof verlost wordt, van het sprookje bijv. dat de spreektaalzon om de schrijftaalaarde draait.

De voordelen van onze leidende positie in de taalkunde liggen o.a. in het gestegen prestige van het Nederlands. De moedertaal heeft vooral bij de taalkundige van tegenwoordig zó'n belangrijke plaats dat het Nederlands een steeds grotere rol gaat spelen in de taalkunde als zodanig. Schrijven Nederlandse taalkundigen voor een internationaal publiek, dan doen ze dat meestal in het Engels of in het Frans, maar veel voorbeelden ontlenen ze aan hun moedertaal. Nu is het Nederlands makkelijk aan te leren voor Duits- en Engelstaligen; dat is naar twee kanten een voordeel dus.

Toch vormen buitenlandse taalkundigen of zelfs landbouwdeskundigen zeker niet de grootste groep van mensen die Nederlands leren; dàt doen de Waalse jongens en meisjes op de Middelbare Scholen. U moet de Franstalige Brusselaars daarbij rekenen. In België hebben we dus het ideale waarnemingsterrein, als we willen weten of buitenlanders het Nederlands mooi vinden.

Het hangt ervan af.

Nu moet u weten dat de leraar Nederlands in Wallonië vooral vroeger meestal Vlaming was. En vooral toen betekende dat vaak een slechte beheersing van het ABN. Als u Nederlandse spraakkunsten inkijkt zoals die dertig, veertig jaar geleden in Wallonië gebruikt werden, dan rijzen u de haren vaak ten berge. Welnu: de levende taal van de docent was toen vaak 50% dialectisch en 50% ABN.

Natuurlijk hebben de Franstalige leerlingen dat door en natuurlijk krijgen ze op die manier een grote afkeer van het ‘Nederlands’. In Brussel komt daar nog bij de lage reputatie van het stadsdialect. Het ABN plus de Nederlandse dialecten worden in het Frans vaak samen flamand genoemd.

Enkele jaren geleden zaten er een paar Nederlandstalige professoren in een Brusselse tram; natuurlijk spraken ze hun moedertaal. Zuiver ABN hoor je helaas niet zo heel veel in Brussel, en geen wonder dus dat een dame in die tram haar buurvrouw zachtjes aanstootte en zei: ‘Tellement parlé, c'est quand même une belle langue, le flamand’ (Als ze het zo spreken is het Nederlands toch een mooie taal). Zulke voorbeelden zijn met tientallen andere uit te breiden; het heeft geen zin, ze allemaal aan te halen. Maar er is een vraag: waarom klinkt het Nederlands zo mooi?

Het eeuwige waarom.

Dat een dialect in de meeste gevallen lelijk klinkt, kunnen we ons van lekenstandpunt voorstellen. Als we aan Holland denken en we vragen ons af wie daar nog dialect spreken, dan is het antwoord: de ‘lagere standen’. En nu worden de mensen en de taal altijd vereenzelvigd: wordt er ergens een volksstam ontdekt die uitsluitend in bontmantels gekleed gaat en waar zelfs de bedelaars nog in marmeren paleizen wonen, dan klinkt de taal van die mensen ons na een tijd automatisch bijzonder deftig in de oren.

Maar nemen we het ABN in vergelijking met het Engels, het Frans en het Duits, dan kunnen we onmogelijk zeggen dat er tussen de sprekers van die talen een verschil van cultureel peil bestaat. Dat kan dus niet de oorzaak zijn dat het Nederlands als een mooie taal beschouwd wordt.

Zouden we dan niet eens naar de klanken zelf gaan kijken? De ch die zo diep uit de keel komt, is een Hollandisme, een dialectisme dus. Hij is niet eigen aan het ABN. Natuurlijk is die dialectklank lelijk, en hij heeft heel terecht aanleiding gegeven tot de opmerking: ‘Het Hollands is geen taal; het is een keelziekte’.

Het Nederlands heeft een zachte ch die welluidend is. Maar bij de klinkers valt die welluidendheid nog veel sterker op. Zegt u eens achter elkaar fijn en fain. U hoort direct hoe lelijk en grof het laatste woord klinkt, in vergelijking met die zachte ei-klank van fijn. En fain is zowel de Engelse (fine) als de Duitse uitspraak (fein) van het woord.

Precies hetzelfde geldt voor onze mooie ui- en ou-klank, als we die vergelijken met de Duitse oi (b.v. Häuser) of de Engelse (boy). En denkt u verder maar aan het Engelse now of het Italiaanse ciao. Het zijn klanken van een uit het lood geslagen kat, zo grof. Daarentegen is onze ou veel beschaafder en mooier.

En vindt u de Amerikaanse r soms mooi? Maar ik hoef u over de Amerikaanse uitspraak helemaal niets te vertellen; daarover zijn we het al bij voorbaat eens.

Een grote klinkerrijkdom.

Niet alleen zijn de Nederlandse klanken veel mooier als we ze met die van andere talen vergelijken, maar het aantal klinkers is bij ons ook veel groter vaak. Denkt u eens aan het Russisch dat maar vijf klinkers heeft, of het Tsjechisch dat er 11 telt. Ook het Frans heeft er niet meer dan hoogstens 10.

En nu onze klinkerrijkdom. Wij hebben een aa, ee, ie, oo, oe, eu, uu, ei, ui, ou, a, e, i, o, u en de e van de. Dat zijn er samen maar liefst 16. Geen wonder dat een Nederlandse zin op een buitenlander een bijzonder melodieuze indruk maakt. En luistert u zelf eens naar prachtige regels als:

‘Stil, wees stil, op zilv'ren voeten
schrijdt de stilte door de nacht’ (Boutens).

Of dat bekende vers van Van der Leeuw:

‘De landman gaat, nu d'avond is gevallen
En d'arbeid slaapt, voor 't laatst de hoeve rond.
Hij keurt het werk der knechts in schuur en stallen
En als zijn schaduw volgt hem trouw de hond.’

Nu ben ik niet helemaal billijk, als ik daar een regel Frans tegenover stel die niet door een dichter gemaakt is:

parce que je ne te le rejetterais pas
‘omdat ik het je niet terug zou gooien’.

Daar is maar liefst een opeenvolging van zeven doffe e's. Over mooie talen gesproken!

Maar nogmaals: dit voorbeeld mag niet al te zwaar wegen omdat het niet elke dag bij iedere Fransman te horen is.

De gewoonte maakt ons blind en doof

Heel veel mensen hebben moeite om iets moois of lelijks te ontdekken aan dingen waarmee ze van hun

[p. 50]

jeugd af omgegaan hebben. Huizen, schilderijen, beelden, muziekstukken waarmee ze opgegroeid zijn, kunnen ze niet meer kritisch beoordelen.

Een zo is het ook met de moedertaal; ook hier durven we vaak zelf niet zo direct een oordeel te geven. We voelen ons wat onzeker, en gaan liever af op wat de buitenlander zegt. Die kan, zoals we gezien hebben, alleen maar schoonheid in onze taal vinden. Een objectief klankonderzoek bevestigt de juistheid van dat oordeel: het Nederlands hoort bij de mooiste talen van Europa door zijn grote klinkerrijkdom die een sterke afwisseling mogelijk maakt in het klankrijkste deel van het woord.

Onze rijkdom aan constructies, ons grote aantal mogelijkheden in de woordvorming zijn daar niet mee in strijd. Wat dat laatste betreft: is het u nooit opgevallen hoe omslachtig het Frans bijv. een Nederlands woord als Dierenbescherming weer moet geven? Société protectrice des animaux! En hebt u in Brussel nooit moeten lachen als u de Franse vertaling van Warmoesberg zag? Rue montagne aux herbes potagères!

Geen wonder dat de Fransen zo vlug moeten spreken; ze zouden anders nooit uit hun woorden komen.

Dr. v. E.