Onze Taal. Jaargang 25

Verticaal-loodrecht

(A.) Mag ik U even vragen wat U denkt over de woordjes: verticaal (een verticale); loodrecht op (een loodrechte op)? Dekken die beide rechtmatig de bedoelde begrippen, of zijn zij van huis uit soms niet de benamingen van hetzelfde begrip, waarvan er een (nl. loodrecht op) ontaardde in betekenis (misschien onder Duitse invloed)?

Volgens de meetkundige handboeken schijnt dit laatste zijn oorspronkelijke natuurkundige inhoud verloren te hebben (de richting van het vrijhangend schietlood). Inderdaad, laat ik een loodlijn (a) op een schuin dak (b) dan staat (a) loodrecht op (b), hetgeen, fysicalisch beschouwd, ketterij mag heten. Overigens, doen wij in die richting nog een stapje, dan zullen wij zonder blozen zeggen, dat (b) waterpas is ten opzichte van (a), om dan, vervolgende, de natuurkundige (water)paslijn nog alleen maar ‘horizontale’ te noemen. Klinkt dat niet buitensporig?

Is ons Nederlands dan zo arm dat wij, zoals het er nu aan toe gaat, geen eigen woord meer bezitten om dit oeroude grondbegrip in kwestie uit te drukken? De Fransen spreken van ‘vertical’ en ‘perpendiculaire sur’, maar nooit zullen zij het eerste voor het tweede gebruiken om te zeggen ‘(a) est vertical sur (b). De Duitsers bezitten ook twee eigen woorden voor deze twee onderscheiden begrippen: ‘senkrecht’ en ‘winkelrecht’, edoch, ook zij begaan dezelfde taalslordigheid van ons en spreken van ‘senkrecht zu’.

Bezitten wij dan soms niet onbewust diezelfde rijkdom in onze taal? Ik denk aan die nederige en miskende woordjes: ‘haak’ (tekenhaak) en ‘haaks’... en stel voor:

1e.	het woordje ‘loodrecht’ in zijn oorspronkelijke fysicalische en technische betekenis te herstellen en dus het vreemde woord ‘verticaal’ te verbannen of slechts als een dubbelvorm te beschouwen,
2e.	van het zuiver Ned. grondwoord ‘haaks’, de vormen ‘haakrecht’ (een haakrechte, een haaklijn) af te leiden en in de plaats te zetten van het gewraakte woord, als ekwivalent van ‘perpendiculaire’ en ‘winkelrecht’. - ‘Middelhaaklijn’ zou dan de plaats innemen van ‘middelloodlijn’, dat wel is waar welluidender, maar begripmatig beslist uit den boze is.

(Red.) Zonder commentaar sturen we deze opmerking temidden van onze wis- en natuurkundige leden.