Aanstalte(n)
Gelezen in Het Fregatschip Johanna Maria dat iemand aanstalte maakte. Is dat niet op zijn minst een drukfout? Neen, het is een goede, maar wel wat buitenissige vorm: het enkelvoud. We zijn gewend het woord alleen in het meervoud te gebruiken: aanstalten. Het is eigenlijk een vreemde geschiedenis met dit woord dat geen overeenkomst in de betekenis met ‘aanstellen’ heeft. Het is uit het Duits overgenomen. ‘Anstalt’ betekent behalve ‘inrichting’ ook nog ‘voorbereiding’; ‘anstellen’ komt ook voor als ‘voorbereiden’. Het heeft toch wel burgerrecht gekregen. De -e van het enkelvoud is waarschijnlijk te danken aan de overeenkomst met ‘gestalte, gehalte’ (Duits: Gestalt, Gehalt). Het feit dat wij het meestal in het meervoud gebruiken - ‘toebereidselen’ trouwens ook - zal die -e nog een steuntje gegeven hebben. Wij voelen wel een verschil met ‘toebereidselen’. ‘Aanstalten’ gaan meer aan de handeling vooraf en duren korter dan ‘toebereidselen’. De voorbereiding noemt men ‘aanstalten’ als een ander kan zien dat er iets gaat gebeuren, ‘toebereidselen’ kunnen geheim zijn.
Auteursrechtelijk beschermd