Onze Taal. Jaargang 25

Aan de andere kant van de grens

Voor de oorlog hadden wij een ruilabonnement met de Duitse vereniging Muttersprache die een maandblad van dezelfde naam uitgaf. Af en toe namen we een stukje uit het Duitse blad over om eens te laten zien met welke problemen de taalverzorging over onze oostgrens te kampen had. Dit was voor ons des te ‘pikanter’ omdat wij ons juist in die jaren met hand en tand verzetten tegen de invloed uit het oosten. Nu trouwens nog even sterk, maar men moet toegeven dat de oostelijke taaldruk in die jaren veel erger was. Onlangs, zoveel jaren nadat dit contact verbroken was, hebben wij, dank zij de sympathieke welwillendheid van de Gesellschaft für deutsche Sprache, weer kennis kunnen nemen van de laatste jaargang van Muttersprache. Een maandblad van... 40 pagina's! Het is ongeveer op dezelfde manier ingericht als Onze Taal: hoofdartikelen van algemene aard, kleine artikeltjes op goed of slecht taalgebruik in speciale gevallen, boekbesprekingen.

De boekbesprekingen nemen een veel grotere plaats in dan bij ons. Ons blad is meer gericht op het praktische, het geeft een korte inlichting, het is geschikt om ‘even’ gelezen te worden, het gaat meer op de vragen van lezers in, het neemt meer bijdragen van leken op. Van het begin af aan hebben we het zo gewild, we wilden leken zijn en niet een vaktijdschrift maken. Muttersprache is veel degelijker, het gaat op de problemen dieper in. Het is geen blaadje voor ‘even’ maar een boekje om ermee te gaan zitten in de avondstoel. Mochten er lezers onder ons zijn die in hun werk veel te maken hebben met Duits en belangstelling hebben in het juiste gebruik van die taal, dan kunnen zij zich wenden tot de bovengenoemde vereniging. Ze bestaat al 71 jaar. In de Duitse Bondsrepubliek (50 miljoen inwoners) waren er in 1954 ongeveer 1500 leden. Het blad had in hetzelfde jaar iets meer dan 1500 abonnees. Iets meer dan 100 taalvragen worden er per jaar, buiten het blad, beantwoord. (Mogen wij met een tikje kinderlijke trots daar een paar getallen van Onze Taal naastzetten? Tien miljoen - 6000 lezers - 3 à 400 vragen per jaar, waarvan een groot gedeelte in het blad beantwoord wordt.)

Aan de andere kant van de grens heeft men in grote lijnen met dezelfde kwesties te maken als bij ons. Misschien is de taalsituatie verwarder. De bezetting heeft talloze vreemde woorden meegenomen en ze worden in het Duits grof gebruikt. De taalverzorgers proberen ze ‘einzudeutschen’. Ook daar wordt dit streven belachelijk gemaakt; tegenstanders wijzen op mislukte, overdreven ‘eindeutschungen’ van voor de oorlog: Bernzieh voor elektrische locomotief, Meuchelpuffer voor pistool. Het heeft ons veel pleizier gedaan te lezen dat voor het kwasi-Duitse Moped is gewezen op het Nederlandse ‘bromfiets’ waarvan de Duitser Brummrad of Brummer wil maken! Veel succes heeft de Duitse vereniging gehad in haar strijd tegen de opgeschroefde, onbegrijpelijke ambtenarentaal. Ze heeft een boekje uitgegeven, Fingerzeige für die Gesetzes- und Amtssprache, dat al 6 drukken gehad heeft en in tienduizenden exemplaren is verspreid.

‘Troostend’ is voor ons te zien hoe de Duitse kranten en boeken dezelfde modestijl vertonen als in ons land. Is dit een internationaal verschijnsel en zouden wij van over de grens overnemen? De filmster Anna Magnani is die ungekämmteste Frau Italiens: superlativitis van de bioscoop.

Zoals wij tegen de mode van ‘bijna, schier, welhaast’ gefoeterd hebben, zo neemt de Duitse criticus ‘fast, gleichsam, irgendwie (ergens!)’ op de hak: Bildchen von fast bestürzender Einfachkeit, eine gleichsam verzauberte Faszination. Wo jemand irgendwie sagt, zegt een scherpe criticus, da fängt für mich irgendwie der Schwindel an.

Wij, Nederlanders, hebben nogal eens een spotlach over voor de dikdoenerige samenstellingsepidemie van het Duits.

Ze lijmen de woorden aan elkaar tot vrolijkheid van de volwassene, tot wanhoop van de Nederlandse schooljongen, die Duits moet vertalen. Het doet ons hart goed te lezen dat Muttersprache zich scherp verweert tegen deze manie: Gutwetterlage, Kaltlufteinbrüche, Hinweisbekanntmachung, Altbesatzungsverdrängten. Stelt U zich voor dat U dit laatste woord in het Nederlands moet vertalen. Deze ‘Hauptwörterei’ verknoeit het Duits! De lijmerij bij de bijvoeglijke naamwoorden vindt evenmin genade bij de Duitse taalverzorgers: fernsprechtechnisch, ferienmässig, zahlenmässig, verpflegungstechnisch, der Rhein ist ein frachtbillige Wasserstrasse. Heeft U een idee wat betekent: er sieht formmanierlich aus?