Onze Taal. Jaargang 24

Nogmaals schadeplichtig

(Mr. B.) Uw artikel over ‘schadeplichtig’ in de aflevering November 1954 heb ik met belangstelling gelezen. Evenwel niet met instemming, daar ik door de verwijzing naar het woord ‘schuldplichtig’ niet ben overtuigd noch bevredigd.

Men kan, volgens U, het woord opvatten als: gehouden tot het voldoen van een door schadeberokking ontstane schuld, dus m.a.w. gehouden tot voldoening van een schade-schuld, mitsdien tot schadevergoeding. Schade en schadevergoeding worden dan twee gelijkwaardige woorden. Wringt hier de schoen? Heeft dus schade ook de betekenis van schadevergoeding? Zoals b.v. in de zegswijze: ik zal de schade betalen? Of mag men bij ‘plichtig’ elk werkwoord denken? Dus: schuldplichtig: verplicht tot schuld betalen, maken, erkennen etc? belastingplichtig: verplicht tot belasting betalen, opleggen, ontduiken etc.? etc.? dienstplichtig: verplicht tot dienst doen, weigeren, aanbieden etc.?

Ik zal niet proberen dit op te lossen. Wel heb ik het gevoel, dat bij het woord schadeplichtig de moeilijkheid misschien zit in de betekenis van het woord schade. Ik blijf er echter bij, dat het woord schadeplichtig in de betekenis van ‘schadevergoedingplichtig’ beslist fout is.

[p. 4]

(Red.) In het Ned. Juristenblad, jrg. 1953, pag. 396 heeft Mr. J.C. van Sandick eveneens tegen het woord geprotesteerd. Wij houden ons liever buiten de twist der rechtskundigen, maar moeten, wat de taalkundige vorming van het woord betreft, wijzen op de mening van onze Raad, die nog de volgende kanttekening maakt:

Het gaat er niet over, welk werkwoord bij -plichtig hoort, maar bij het eerste lid: bij schuld hoort voldoen; dus schuldplichtig betekent gehouden schuld te voldoen; bij schade hoort vergoeden; dus schadeplichtig betekent: gehouden schade te vergoeden.

Het woord behoort tot het type van de ‘ingekorte samenstellingen’, zoals broodzetting voor broodprijszetting. Schadeplichtig staat dan voor schadevergoedingplichtig. Een sprekend voorbeeld, dat ik ettelijke malen in de laatste jaren ben tegengekomen, is wandschilder voor wandschilderingenschilder, welk laatste woord natuurlijk nooit gebruikt is, maar in de gedachte direct zijn ingekorte vorm heeft gekregen.