De troonrede
Er gaat wel geen jaar voorbij of er komt critiek op de Troonrede wat stijl en taalvormen betreft. Het vorige jaar wijdde O.T. nog naar aanleiding van de Troonrede een beschouwing aan de stijve, in een kwaad gerucht staande wending ‘is te’. Laten wij eerlijk zijn en erkennen, dat de Troonrede dit jaar veel beter klinkt. De doodse lijdende vorm, die officiële taal zo dikwijls dreigt te verstikken, is verdwenen en ‘is te’ komt slechts één keer voor en dan nog in een zin, waar men ook een mogelijkheid kan aannemen (‘..wetsontwerp tot..is te verwachten’). De samenstellers van deze rede behoeven wel niet te trachten Havelaars rede tot de Hoofden van Lebak naar de kroon te steken maar moeten toch een taal vervaardigen, in overeenstemming met de statige plechtigheid en waardig door onze Koningin uitgesproken te worden. Van de andere kant moeten zij er aan denken, dat honderdduizenden hun taal horen en lezen. De zinnen moeten daarom eenvoudig zijn, helder en bevattelijk, zonder ingewikkelde stadhuisconstructies en vreemde woorden. Wij vinden, dat de Troonrede 1953 een eind in de goede richting is gegaan. Natuurlijk kan men wat aanmerken (bijv. spontaniteit, goede betrekkingen, der betreffende commissie, integratie, er is grond voor, tendenz), maar laten we onze goede indruk niet bederven. Eén ding moet ons nog van het hart. Kunnen de makers niet wat andere woorden vinden voor al die stukken op -ing? Wij hebben er meer dan honderd geteld: voorziening, verwezenlijking, vervanging, wijziging, indiening, overweging, hervatting, bevordering, spreiding, versteviging, enz. enz. enz. Zou een zinsgedeelte als ‘.. de aandacht gericht op verbetering en uitbreiding van de landbouw voor eigen voorziening, naast winning van exportproducten’ niet anders gezegd kunnen worden? Het Nederlands is heus ook syntactisch rijk genoeg geschakeerd om hierbij niet direct de lijdende vorm of ‘is te’ te
hulp te moeten roepen. Maar wij weten het: per slot van rekening is de regering aan het woord en wij willen aan het begin van de zitting liever van een verlaging dan van een verhoging van de belasting horen!
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd