En dan onze K.L.M. ‘Vliegen is goedkoper dan U denkt’ is een mooie Nederlandse zin, welluidend, zelfs dichterlijk van allure door de opeenvolging van jamben, en voor ons des te aantrekkelijker, daar ons hier geldelijke voordelen voorgespiegeld worden, waarmede de buitenlanders in de barse gebiedende wijs ‘Fly K.L.M.’ niet aangelokt worden. Laten wij de K.L.M., die ons over haar lichtreclames vriendelijk en uitvoerig schreef, zelf aan het woord:
De K.L.M. is een bedrijf, dat 75% van zijn passagiers onder buitenlanders telt en dat derhalve niets achterwege mag laten om de aandacht der buitenlanders, die zich gedurende het gehele jaar in de grote centra van ons land ophouden, op zijn lijnen te vestigen. Dit kan nu eenmaal niet geschieden in de Nederlandse taal, maar in een taal die vrijwel iedere reiziger begrijpt: het Engels. Daarom hebben wij op enige internationale knooppunten in ons land neonreclames in het Engels aangebracht. Het gebruik van deze Engelse zin heeft niets te maken met juist taalgebruik. De internationale activiteit van een land weerspiegelt zich onherroepelijk in zijn uitingen.
Onze opmerkingen over het aankondigen door de omroepers vonden ook hier en daar verzet:
(T.F.) Ik vind met U veel van het gebruik van buitenlandse talen zot, maar - het spijt me - ik kan U bij Uw veldtocht tegen de omroepers niet volgen. Een muziekstuk met een buitenlandse naam moet in die taal worden aangekondigd. Een vertaling is overbodig. Bij ernstige muziek zullen de luisteraars deze titel wel verstaan, daar verreweg de meesten, die naar ernstige muziek luisteren, mensen van een zekere ontwikkeling zijn, dus talenkenners. Over amusementsmuziek, die overwegend Engels van oorsprong is, wilde ik alleen dit zeggen: laten er Nederlandse componisten komen, die Nederlandse teksten gebruiken en dan zijn al die ondefinieerbare geluiden van I love you baby niet nodig.
Dat bijna alleen mensen met een zekere ontwikkeling, talenkenners, dus mensen met een middelbare schoolopleiding, naar ernstige muziek luisteren, lijkt ons heel, heel boud gezegd. Wij zouden deze bewering niet graag voor onze rekening nemen. Evenmin dat bijna alleen de ongeletterden van I love you baby genieten. Overigens heeft dit met ons betoog niets te maken. Wij vinden het overbodige gebruik van buitenlandse titels een symptoom van de buitenlandse-taal-ziekte. Wij hebben heel duidelijk gezegd, dat we de liedteksten zelf niet wilden vertalen.
De kwestie van de buitenlandse muziektitels kan men zeker niet één-twee-drie oplossen. Een goede gulden middenweg moet te vinden zijn; wij menen, dat de Belgische omroep daar dichterbij is dan de onze. Het luisterende volk is in vele gevallen met een vertaling gediend, aan de eer en de grootheid van het buitenlandse stuk wordt daarmede niets te kort gedaan. Natuurlijk is het niet gemakkelijk een grens te trekken: hier Nederlands, daar buitenlands. Wanneer muziekstukken voorzien zijn van een titel, die bestaat uit een spreuk of een dichtregel uit een buitenlandse litteratuur, is het raadzaam deze spreuk of regel te vermelden, maar een vertaling er bij, die eerbied toont voor het eigen Nederlands, zou voor het muziekminnende illitteratum vulgus toch wel goed zijn. En waarom moet men 's Maandags spreken van een ‘Polnischer Nationaltanz’ en 's Dinsdags van een ‘Boheemse dans’? 's Woensdags van ‘Zürichs Radio Symphonie-orkest’ en 's Donderdags van ‘Orchestre Nationale de la Radiodiffusion française’?
De volgende inzender wijst op de moeilijkheden, die zich voordoen, als men de duizenden titels eens bekijkt.
(W.L.B.) Wat de Slavische talen aangaat: sommige omroepers doen verdienstelijke pogingen om van ‘De Verkochte Bruid’ te maken ‘Prodana Nevesta’ en van ‘Mijn Vaderland’ ‘Ma Vlast!’ Wat moet men doen met stukken, die componisten bewust voorzien hebben van vreemde titels? bijv. In Wiener Drieviertel Takt (Wagenaar), Papillons (Schumann). En hoe zou de vertaling moeten luiden van die Schönbrunner, Valse poudrée, Wein, Weib und Gezang? Zou dit laatste winnen met ‘Wijn, vrouwen en gezang’? Mag ik U nog wijzen op een malligheid? Sinds een gedeelte van Bach's cantate ‘Jesus bleibet meine Freude’ door een Engelse pianiste voor piano is bewerkt, heet dit stuk ‘Jesu, joy of men's desiring’!
Tenslotte de laatste brief, waaruit wij iets willen aanhalen. Een brief, die wij met grote belangstelling gelezen hebben. De inzender betoogt, dat ons volk door zijn ligging in de wereld en zijn positie in de handel gedwongen is vreemde talen te gebruiken. Dit volk pronkt daarom met zijn talenkennis.
De vreemde talen zijn ons altijd al naar het hoofd gestegen. Toen Frankrijk in de wereld de toon aangaf, stonden de winkelruiten vol met Frans, toen Duitsland op de wereldmarkt en in de wetenschap een eerste viool speelde, stikten we in de germanismen en nu alle zegen van Amerika schijnt te komen, is het al Engels wat de klok luidt. Bespottelijk... ja, maar geheel onbegrijpelijk is het niet. Wij willen anderen laten weten, wat we weten, uit zelfbehoud en zelfverheffing, omdat we in feite bang zijn onder de voet te worden gelopen. Inderdaad, de man van beschaving kent zijn maat en zal zich ook zonder de vreemde brabbeltaal handhaven. Maar naarmate de geest minder ontwikkeld is, liggen in zijn uitstalkast meer stereotype uitdrukkingen en gemeenplaatsen. Waarom dan niet een elementaire talenkennis ten toon gespreid!
De Vlamingen hanteren onze taal op dit punt ongetwijfeld beter, ik ben het ten volle met U eens, maar ook voor hun streven is naar mijn mening een begrijpelijke oorzaak. Zij immers moeten zich aanhoudend verdedigen tegen het Frans, dat voor hun eigen taal, ronduit gezegd, dodelijk is. Slaat de balans zo ver door, dan komt men er anders tegenover te staan. Zij moeten - uit behoud - een enkele vreemde taal weren, wij halen - ‘uit behoud’ - een vreemde taal naar ons toe. In onze ijver overdrijven we schromelijk en U heeft daarom groot gelijk hierop eens duidelijk het licht te laten vallen.
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd