Een oude geschiedenis
die altijd jong blijft. Iemand heeft in een taalboek gelezen, dat ‘groter als’ goed is. Hiermede is het tot levenslang veroordeelde germanisme ontsnapt. Grote schrik. O.T. moet het maar eens oplossen. Er is echter over deze kwestie reeds zeer veel geschreven. Ook in ons blad duikt ze om de zoveel jaren weer op. Het kan geen kwaad nog eens ons standpunt te verklaren. De meningen omtrent als/dan komen in het kort hierop neer:
1. ‘Groter als’ is even oud en goed als ‘groter dan’. Het is onzin de eerste vorm als fout te bestempelen. Zelfs het W.N.T. moet (zij het wat spijtig) erkennen: ‘Nevens het oorspronkelijke dan is in de 16e eeuw ook als in gebruik gekomen, dat allengs toenemende, vooral in de volksspraak, zozeer is doorgedrongen, dat het thans nog in de spreektaal, in Noord en Zuid, de meest gewone uitdrukking is. Later hebben de taalgeleerden krachtig gewerkt om dan, althans in de geschreven taal, in zijn oud recht te herstellen.’ Als is zelfs nog ouder dan de 16e eeuw blijkens het lied van Heer Halewijn: ‘Wat trok zij aan haren lijve? Een hemdeken fijnder als zijde.’
2. De reeds eeuwen bestaande en sinds lang in verzorgde taal als algemeen in acht genomen onderscheiding ‘even groot als - groter dan’ thans te gaan verwaarlozen is verkeerd. De begrijpelijke en redelijke onderscheiding brengt kleur en afwisseling in de taal (O.T. 1937, 8).
3. Zelfs al staat het vast, dat ‘groter als’ geen germanisme is in dien zin, dat de uitdrukking bij ons gekomen is onder invloed van het Duits, mag men ze niet gebruiken, daar ze voor ons taalgevoel een klakkeloze vertaling lijkt van ‘grösser als’, waarvoor wij ‘groter dan’ hebben.
4. Het verschil als/dan is een verschil tussen omgangstaal en verzorgde taal. Al kan men dan in de taalgeschiedenis veelvuldig sporen van ‘als’ vinden, de ontwikkeling in gebruik en gevoelswaarde van beide uitdrukkingen, hebben de laatste tientallen jaren nu eenmaal geleid tot de tegenwoordige toestand, waarin ‘dan’ beter klinkt dan ‘als’.
Voor de tweede en de vierde opvatting voelen wij het meest. Misschien kan een parallel, die wel taalkundig van andere aard is, deze mening verduidelijken: Het is niet te ontkennen, dat het betr. voornaamwoord bij onzijdige woorden in de gesproken omgangstaal bij vele mensen, ook bij hen, wier taal wij nauwelijks onbeschaafd durven noemen, ‘wat’ is in plaats van ‘dat’. Iedereen van deze laatsten, die ‘het boek wat ik lees’ zeggen, zal ‘het boek dat ik lees’ schrijven en terecht. Zou nu ‘groter als - dan’ ook niet zulk een verschil kunnen zijn? Het Nederlands heeft deze opmerkelijk veel. In het Duits schijnt ‘grösser als’ ook al op drift te zijn geraakt. De volkstaal laat daar ‘grösser wie’ horen, dat men vrijwel nooit gedrukt ziet. En het Engels? De Charivarius van Engeland (Sir Ernest Gowers in ABC of Plain Words) waarschuwt de Britten: ‘than’ is sometimes mistakenly used in place of ‘as’! Laten wij deze zin maar niet woord voor woord vertalen in het Nederlands. De verwarring zou nog groter worden.. dan zij reeds is!