Onze Taal. Jaargang 21

[p. 9]

[Nummer 3]

Een poging tot verbetering van het taalgebruik

(Gl.) Uit mijn praktijk van meer dan veertig jaar, is mij bij de correspondentie met binnen- en buitenland gebleken, dat er veel onverschilligheid heerst ten opzichte van de taal. En uit de tegenwoordige briefwisseling en de dagelijkse courantenberichten is over het algemeen op te maken dat we er in dat opzicht nog niet veel op vooruit gaan.

Toch stemt het tot tevredenheid als men ziet dat voor een juist taalgebruik den laatsten tijd weer wat belangstelling komt. Reeds verschillende bladen werken er aan mee, niet alleen door te zorgen, dat hun artikelen technisch in orde zijn, maar ook door hun streven om de tegenwoordig geldende taalregels zo goed mogelijk toe te passen.

Het spreekt haast vanzelf dat dit niet altijd gemakkelijk gaat, en dat de redacties van dergelijke bladen met veel onwil en onkunde op dat gebied te kampen hebben. Want al zijn ze nog zo overtuigd van het nut om de thans meest gevolgde taal- of schrijfregels toe te passen, ze moeten ook nog rekening houden met haar medewerkers, de schrijvers, die het over het algemeen niet veel kan schelen, en met de drukkers en zetters van haar blad.

Deze hebben het indertijd geleerd - de één vijf en de ander vijftig jaar geleden - dat iets zus of zo ‘moest’ en ze verdiepen er zich meestal niet veel verder in, of denken dat dit te lastig is. De redacteuren klagen er over dat ze de meeste moeilijkheden hebben met de auteurs die lang in het buitenland geweest zijn en met hen die veel klakkeloos overnemen uit vroegere literatuur en dan verder met hun drukkers-uitgevers, als die verschillende bladen drukken die niet alle gelijkop gaan op dat punt. Als het handschrift dan niet duidelijk is, weten de zetters soms niet welken regel ze volgen moeten. En de corrector vindt het niet nodig om voor zo'n ‘kleinigheid’ een helen regel opnieuw te laten zetten.

Het eenvoudigst is dan wel om bij het gecorrigeerde artikel, of bij de kopie, een verklaring te voegen op wèlke wijze men de verschillende regels wenst toe te passen, omdat het nodig is een vaste lijn te volgen, daar het anders een mengelmoes wordt waaruit niemand meer wijs kan worden en de onverschilligen den indruk krijgen ‘dat het er tegenwoordig niet meer op aan komt hoe men schrijft, en het allemaal goed is’.

Hier volgt een lijst, zoals ik die de laatste maanden wel eens aan enkele redacties heb gezonden, speciaal ten behoeve van hun correctoren, die dan den betrokken regel maar hebben te raadplegen om in twijfelgevallen te zien wat de tegenwoordig meest gevolgde toepassing is.

1. Afkortingspunt: Vrij algemeen wordt de regel gevolgd deze niet meer te plaatsen achter afkortingen als Dr en Ir, waarvan de laatste letter dezelfde is als die van het afgekorte woord. Maar dan behoort men het ook niet te doen achter afkortingen als No. en St. e.d.

(Wij voelen er zowel op historische als op practische gronden meer voor de punt altijd te plaatsen: zij geeft aan, dat men met een afkorting te doen heeft, Red.).

2. Weglating der punt als leesteken: Met ziet veel de leespunt weglaten achter opschriften en ‘onderhoofdjes’ (boven een rubriek of gedeelte) en als bijschrift van een afbeelding of tabel, omdat ze daar niet bepaald nodig is en het weglaten ervan een rustigen indruk geeft.

[p. 10]

3. Scheidings- of deeltekens: Dit ('') wordt tegenwoordig meestal niet op de tweede i geplaatst bij woorden als voltooiing en ook niet meer op de dubbele e als bij ‘notarieel’. Wel op de enkele e en i, ook bij oorspronkelijk vreemde woorden als patiënt, efficiënt en dergelijke, om aan te geven dat deze ‘ingeburgerde vreemdelingen’ volgens Nederlandse regels uitgesproken worden.

4. Genormaliseerde afkortingen: De afkortingen der namen van maten, gewichten en dergelijke, die met medewerking der Normalisatiecommissie werden vastgesteld overeenkomstig lijst N 333, die in den boekhandel verkrijgbaar is, geeft b.v. voor kilometer km en voor centiare ca (kleine letters en zonder punten). (Liever met punten, Red.).

5. Wetenschappelijke namen van planten en dieren: Op het Wetenschappelijk Congres te Stockholm, in Juli 1950, werd voorlopig vastgesteld dat men deze mag schrijven met of zonder hoofdletters, doch dat het om practische redenen raadzaam is, alleen de eerste naam met een hoofdletter te schrijven, ook in geval vroeger de tweede of volgende naam met een hoofdletter geschreven werd. Men hoeft dit dan niet telkens op te zoeken.

6. Weglating van verbindingsstreepjes: In samenstellingen van woorden of uitdrukkingen, mogen in het Nederlands de verbindingsstreepjes niet worden weggelaten, daar deze dan soms een andere betekenis krijgen, door verandering van klemtoon, (kleine-boeren-vraagstuk, huis-aan-huis-bestelling en derg.). Wenst men die verbindingsstreepjes te ontgaan, dan kan men spreken over het ‘vraagstuk der kleine boeren’ en dergelijke.

7. ‘Van de’ mag niet steeds vervangen worden door ‘der’: Wanneer men bij zelfst. naamw. als ‘groei’ e.d., die volgens De Vries en Te Winkel taalkundig mannelijk zijn (vroeger den-woorden), dan schrijft men ‘van de’! Dat is volgens de tegenwoordige taalregels goed. Doch als men schrijft ‘der’ groei, dan is dat geen vereenvoudiging, doch dan sticht men verwarring met taalkundig mannelijk en vrouwelijk. Want hoewel in sommige delen van Nederland het gevoel daarvoor verdwenen is, is het in sommige dialecten nog springlevend.

8. ‘Meerdere’ is niet hetzelfde als ‘verscheidene’: Nog dikwijls ziet men het germanisme ‘meerdere’ gebruiken, als men verscheidene of iets dergelijks bedoelt. Nederlands is het natuurlijk als men zegt: hij is mijn meerdere in kennis. Of: de sergeant is de meerdere van den korporaal.

9. ‘Meest’ als overtreffende trap: Het gebruik van ‘meest’ in den overtreffenden trap, in plaats van den uitgang ‘st’, wordt als een anglicisme beschouwd. Als een woord reeds op een sisklank eindigt, zodat ‘st’ moeilijk uit te spreken is, gebruikt men ‘meest’ in zo'n geval.

10. Komma als decimaalteken: Dat de komma tegenwoordig meer dan vroeger als decimaalteken wordt gebruikt, heeft zijn practische reden. In grote getallen gebruikt men de punt namelijk veel om deze in groepjes van drie te verdelen en dan kan men op het eind niet zien of men met een decimaal- of met een afscheidingspunt te doen heeft, als er drie decimalen achter dat teken staan. Bovendien wordt de komma wellicht binnenkort als decimaalteken genormaliseerd.

11. ‘Als regel’ niet hetzelfde als ‘in den regel’: Gebruikt men dit in de plaats van ‘in den regel’ of ‘gewoonlijk’ of een dergelijk woord, dan wordt het als een anglicisme beschouwd (As a rule). Wel goed gebruikt is het, volgens ‘In de doolhof van het Nederlands’ in: Bij het Bridgen geldt als regel...