Onze Taal. Jaargang 20

Lettergrepen

Elk woord bestaat uit een of meer lettergrepen, dat leren we al op de lagere school. En dat het van belang is te weten, hoe de woorden in lettergrepen verdeeld worden, blijkt, wanneer wij genoodzaakt worden een woord aan het eind van een regel af te breken (af te breken, niet, zoals een lezer schrijft: af te korten; als men iets afkort, laat men letters weg, b.v.: b.v. voor bij voorbeeld, m.n. voor met name, cm. voor centimeter, acc. voor accusatief, enz. voor en zo voorts). En heus, we zitten soms wel even met onze handen in het haar, als juist midden in een woord het belletje van de schrijfmachine gaat! Hoe moeten we nu afbreken: rekening-en, vordering-en, lever-en, of: rekenin-gen, vorderin-gen, leve-ren?

Naar aanleiding van deze vraag zijn ergens in ons land twee partijen ontstaan; de ene beweert, dat het: rekening-en enz. moet zijn, en de andere wil na de n, onderscheidenlijk de e afbreken, dus: rekenin-gen, leve-ren. Beide partijen beroepen zich op hetgeen zij vroeger op school hebben geleerd! Welke partij moet nu haar schoolgeld terughalen? De eerste! Want de lettergrepen komen niet overeen met de delen, die samen het woord hebben gevormd.

Werken is gevormd door den stam: werk en den uitgang: en; brengen door den stam: breng en den uitgang: en; paarden door het enkelvoud paard en den meervoudsuitgang: en; koortsig door het zelfst. naamw. koorts en het achtervoegsel: ig. Deze woorden worden echter als volgt in lettergrepen verdeeld: wer-ken, bren-gen, paar-den, koort-sig. De lettergrepen vallen meestal samen met de klankgroepen, waarin we de woorden verdelen: wa-fel, ron-de, ka-chel, e-lec-tri-ci-teit, kin-der-spel. Als wij de woorden

[p. 3]

langzaam uitspreken, vallen ze vanzelf in lettergrepen uiteen. Meestal wijst zich de weg dus vanzelf. Er zijn echter enkele moeilijke gevallen. 1e. De tweeklanken aai en ooi mogen niet gesplitst worden, dus niet: fraa-ier, goo-ien, maar: fraai-er, gooi-en, glooi-ing. 2e. Afleidingen van woorden met eeuw en ieuw zoals eeuwig, leeuwin, nieuwe worden niet afgebroken. Dergelijke woorden met meer dan twee lettergrepen kunnen op een andere plaats worden afgebroken: eeuwig-heid, nieuwe-ling. 3e. De nk en ng worden, ofschoon zij één klank vormen, gesplitst, dus dran-ken, lon-ken, don-ker, zin-gen. 4e. Samengestelde woorden worden gesplitst in hun samenstellende delen: daar-om, niet daa-rom, elk-an-der, niet el-kan-der, voort-aan, niet voor-taan, spreek-uur, niet spree-kuur, aard-ap-pel, niet aar-dap-pel, dorps-tor-en, niet dorp-sto-ren. 5e. De voorvoegsels be-, er-, ge-, her-, ont-, en ver-, de achtervoegsels -aard en -achtig, alle achtervoegsels, die met een medeklinker beginnen, en de verkleiningsuitgangen worden van het grondwoord gescheiden: her-in-ne-ren, ver-ber-gen, er-ken-ning, ont-vangst, ge-lo-ven, rijk-aard, waar-ach-tig, groot-ste, mee-ste, min-ste, kind-je, bloem-pje, straat-je, trui-tje, kast-je, koord-je, koor-tje. Paatje en parapluutje krijgen bij het afbreken hun enkelen klinker terug, dus: pa-tje, pa-raplu-tje. Uitzonderingen bevestigen den regel, zo is het ook hier, want hoewel naaste en beste het met een medeklinker beginnende achtervoegsel -ste hebben, worden ze toch naas-te en bes-te afgebroken. 6e. Als er twee medeklinkers op elkaar volgen, krijgt elke lettergreep er een: stop-pen, hak-ken, ban-ken. De ch geldt echter als één letter, ka-chel, li-chaam. 7e. Volgen er meer dan twee medeklinkers op elkaar, dan krijgt de tweede lettergreep zoveel als gemakkelijk samen kunnen worden uitgesproken: bor-stel, ven-ster, amb-te-naar.

Ook bij vreemde woorden moet de uitspraak het richtsnoer zijn en niet de woordafleiding: pros-pec-tus, bi-os-coop.