Startbaan: afrit, vertrekbaan of baan van vertrek, opstijgbaan, aanloopbaan, aanloopveld, baan, rijbaan, verharde vliegtuigbaan, rolbaan. U ziet: er is keus genoeg! De letterlijke vertaling is natuurlijk vertrekbaan, maar wij zouden toch meer voor aanloopbaan voelen. De baan dient er immers voor, dat het vliegtuig een aanloopje kan nemen, voordat het opstijgt! Waarom wij dan toch rijbaan de voorkeur hebben gegeven? Wij zullen enkele lezers laten spreken: ‘Een vliegtuig vliegt in de lucht en rijdt op de grond, dus: rijbaan. Het bezwaar, dat daaruit niet is te lezen, dat het een baan op een vliegveld betreft, geldt ook voor startbaan. Startbaan is bovendien onjuist, omdat de vliegtuigen ook op deze banen landen. Desnoods: vliegtuigrijbaan’. Een andere lezer uit zich op een dergelijke wijze; wel zou startbaan door aanloopbaan of opstijgbaan vertaald kunnen worden, meent hij, doch het is z.i. noodzakelijk één woord te zoeken, dat voor opstijgen èn landen dienst doet, b.v. rolbaan?
Officials: de juiste vertaling is ambtenaren of beambten.
Taxiproeven: rijproeven of proefritten.
Taxirun: rit; aanloop kan ook. Een lezer heeft het aardige woord grondren bedacht. Het is terecht opgemerkt, dat taxi in elke taal onzin is in dit verband. Een der inzenders vertelt ons, dat het in de vliegerij wel geheel buiten zijn oorspronkelijke betekenis is geraakt. ‘Het uitgangspunt is toch geweest de taxameter, welke in huurrijtuigen en later in automobielen werd aangebracht om de prijs van de rit aan te geven. Ik denk, dat de overgang wel zal zijn ontstaan, omdat men in het algemeen met taxi's korte ritten maakt.’ Dit is zeer goed mogelijk. Taxi staat met taxeren d.i. schatten in verband.
Succes. Enkele lezers zijn nog grotere taalzuiveraars dan wij! Zij vervangen succes door: goed gevolg, waar wij natuurlijk niets tegen kunnen hebben.
Testpiloot. Ook voor dit woord ontvingen wij verscheidene ‘vertalingen’: invlieger, vliegtuigbeproever, bestuurder, toetspiloot. Nu willen wij piloot niet afkeuren. Het is in onze taal een heel oud woord, dat in de scheepvaart gebezigd werd voor stuurman, loods, en later in dezelfde betekenis voor de luchtvaart is overgenomen. Over test zullen we één onzer lezers het woord geven: ‘Ik vind dat test zo'n lelijk en armoedig en onduidelijk woord. De Engelse taal is vergeleken bij de Nederlandse, Duitse en Franse talen zo'n arme, ik zou haast zeggen armoedige, taal en toch nemen veel Nederlanders, die menen hun eigen taal goed te spreken, zoveel woorden uit die arme Engelse taal over, woorden waarvoor vaak goede en betere Nederlandse woorden bestaan of..... kunnen gemaakt worden. Neem nu b.v. dat veel gebruikte ‘service’: service is dienst en meer niet, to serve, servir is dienen, serf is slaaf, serviteur is (min of meer slaafse) dienaar. Wij kennen ‘dienen’ en ‘bedienen’ met verschil van betekenis. Waar het ‘service’ bij ons vaak gebruikt wordt, is de betekenis ‘bediening’, dat drukt de bedoeling toch véél beter uit. Hetzelfde verschil, dat wij voelen in ‘dienaar’ en ‘bediende’.
Hier volgt een zwakke poging om U een lichte glimlach of althans een zwak gegrinnik te ontlokken:
Terwijl de oude dame rustig op haar stoel zat te lezen, haar voeten steunend op een stoof, waarin een test met een kooltje vuur, en genoot van het dropje, dat ze in haar mond had, liet een pas geteste testdropvliegenier van grote hoogte een test op haar test droppen. Na een test kon de toegesnelde geneesheer een attest afgeven, dat de dood onmiddellijk was ingetreden.
De ‘staartbaan’ is nauwe familie van ‘peenaltei’ en ‘gool’ en ‘friekik’, in de wereld getrapt door ‘sorryers’ die nòch de Nederlandse, nòch de Engelse taal voldoende machtig zijn.
Een andere inzender schrijft: ‘test betekent beproeving, toets. Toetspiloot?’ Ja, dat lijkt ons een aardig woord.
Commerciële basis: winstbasis, zakelijke basis of zakenbasis, handelsbasis of handelsgrondslag, koopmansbasis, allemaal Nederlandse woorden, die de bedoeling goed weergeven. Dat normale hier wel weggelaten kan worden, zoals een inzender schrijft, stemmen wij toe. Niet normaal ‘commercieel’, b.v. met overheidsbijdrage, is, gelijk hij zegt, niet meer ‘commercieel’. Van ‘commercieel’ spreekt men slechts dan, als de baten tegen de lasten opwegen of nog beter als de baten de lasten overtreffen.
Verscheiden inzenders hebben aangetoond, dat zelfs het min of meer ingeburgerde exploiteren hier wel vermeden kan worden. Een van hen ‘vertaalt’: dat zulke vliegtuigen te groot zijn om daarmede op een normalen handelsgrondslag een winstgevend bedrijf te onderhouden. Anderen schrijven: op handelsbasis (op zakelijke grondslag) gebruiken. En zeer terecht vestigt iemand onze aandacht op het Vlaamse uitbaten, maar dit wordt in Nederland zo weinig gebruikt, verzucht hij. Jammer! Is het niet een prachtwoord? Ja, wij kunnen ten opzichte van onze taal nog wel het een en ander van onze Vlaamse taalverwanten leren!
Comfortabele: geriefelijke, aangename, behaaglijke, weldoende. Aan echt-Nederlandse woorden geen gebrek! Natuurlijk verkeert hier het vliegtuig niet in geriefelijke omstandigheden, maar vervoert het de reizigers onder voor dezen geriefelijke omstandigheden. De hele uitdrukking over boord gooien en er ‘gemakkelijke zetels’ voor in de plaats stellen, zoals een van onze lezers doet, dat is misschien wat al te radicaal (grondig)!
Van het de lucht in te nemen kunnen