Onze Taal. Jaargang 18

[p. 29]

[Nummer 7]

Uit de keuken....
(.... van een deskundige medewerkster).

Noodzaak-noodzakelijkheid. Het woord noodzakelijkheid wordt inderdaad meer gebruikt dan noodzaak, niet alleen in de laatste tijd, maar al veel eerder. Noodzaak komt volgens het Ned. Wrdb. in beperkt gebruik voor: Ik kan de noodzaak (dringende behoefte) er niet van inzien. Men wordt verzocht niet zonder noodzaak (dringende aanleiding) te bellen. 't Betekent dus: dringende behoefte, dringende aanleiding. Ook dwang. Ik heb er niets op tegen het woord in ere te houden; in vele gevallen verdient het ook m.i. de voorkeur boven noodzakelijkheid. Noodzakelijkheid lijkt me echter wat ruimer. 't Komt mij voor, dat het ongeveer overal voor noodzaak in de plaats gesteld kan worden, maar het omgekeerde is niet het geval, b.v. ik verkeer in de noodzakelijkheid het kind te straffen. Hier is noodzaak niet meer op zijn plaats. Dat zou te sterk klinken.

Bliksemslag. Dit woord is blijkbaar al heel oud. Het komt reeds voor bij Hooft (17e eeuw). Het betekent: het treffen of getroffen worden door de bliksem. ‘Thans weinig meer in gebruik’, zegt het Ned. Wrdb. Het is dus aan het uitsterven. Blikseminslag geeft misschien wel juister weer, wat er gebeurt, als iemand of iets door de bliksem getroffen wordt. Wij zeggen ook: de bliksem slaat ergens in. Maar daar bliksemslag reeds een heel oud woord is, geloof ik niet, dat we er bezwaar tegen behoeven te hebben.¹⁾

Terugzicht. Dit woord komt tot nog toe niet in het Ned. voor. Het is ongetwijfeld een Germanisme, het Duitse Rücksicht (mit Rücksicht auf: met het oog op) betekent namelijk ook: opzicht, betrekking. Goed Ned. zou dan ook zijn: ‘Met betrekking tot’ of ‘Naar aanleiding van uw schrijven’ enz.

Eega heeft altijd ee gehad, ook in de oude spelling.

‘Dat het verkeer nog aan vertraging onderhevig is vindt zijn oorzaak’, enz.

Inderdaad heeft ‘oorzaak’ betrekking op de gehele zin. ‘Dat het verkeer nog aan vertraging onderhevig is’ is een onderwerpszin, d.w.z. de hele zin is het onderwerp van de hoofdzin. We kunnen er tussen haakjes voorzetten: (het feit), nl. dat het verkeer enz. Het bezittel. voornaamwoord vóór oorzaak vertegenwoordigt het onderwerp, in dit geval dus de onderwerpszin; het mocht derhalve ‘zijn’ luiden bij het onzijdige het.

De op de aangegeven dag verzamelde gegevens kunnen niet als basis gelden ter bepaling van enz. of voor de bepaling van.

‘Voor de bepaling van’ lijkt me beter, maar ‘ter bepaling van’ is taalkundig ook juist; te geeft hier een doel aan: een basis om het aantal geleidingen te bepalen; vgl.: ter aanduiding, ter afwisseling, ter beoordeling, ter kennismaking enz.

‘Als ambtenaar moet u er voor waken, dat door Uw optreden het aanzien van het bedrijf niet wordt geschaad’ is volkomen juist.

Even juist is: ‘Als ambtenaar moet U er tegen waken, dat door Uw optreden het aanzien van het bedrijf wordt geschaad; dus hier moet geen ontkenning bij.

1) Wat neiging heeft ‘uit te sterven’, moeten we niet kunstmatig in het leven trachten te houden. Redactie.

[p. 30]

Waken tegen gevaren, maar waken voor zijn geluk. Men waakt dus voor hetgeen men wil behouden, maar tegen hetgeen men wil vermijden.

Alvorens aan Uw verzoek te kunnen voldoen, moet de kabel uitgebreid worden.

Deze zin zou juist zijn, als de kabel, het onderwerp van de hoofdzin, ook het onderwerp van de onontwikkelde bijzin was, dus als de kabel aan het verzoek zou moeten voldoen.

Alvorens aan Uw verzoek kan worden voldaan, moet enz. is juist. Alvorens is hier een voegwoord, dat evenzo gebruikt kan worden als: voordat. Ook kan het een onontwikkelde bijzin inleiden: Alvorens naar huis te gaan, doe ik nog een paar boodschappen.

‘Ik verzoek u de klacht te willen onderzoeken’ is juist. ‘Een onderzoek instellen naar iets’ veronderstelt, dat de zaak, waarvoor men een onderzoek instelt, nog opgespoord moet worden.

Een vacature is een opengevallen plaats of post. Ik geloof, dat we zowel van als voor kunnen gebruiken.

Regels- regelen. Ik geloof niet, dat er vaste regels voor het gebruik van deze woorden bestaan. Meestal zeggen we regel s; regelen klinkt wat plechtiger. Alleen niet: maatregel s, maar maatregel en. En: volgens alle regelen der kunst, zegt men niet volgens de regels. En: dit is toch in strijd met alle regelen der wellevendheid. Dus blijkbaar altijd: met en volgens alle regelen. Echter: ik ken de regels niet.