Onze Taal. Jaargang 17

Naamgeving

Hoe zullen we den nieuwen wereldburger noemen?

Wel, dat is toch geen probleem, natuurlijk naar zijn grootvader! Ja, maar dat is het nu juist, hij heeft geen grootvader, en eigenlijk is hij ook geen wereldburger. Ik hoop echter wel, dat hij spoedig ingeburgerd zal zijn, en, onder ons gezegd en gezwegen, zijn naam is daarvoor van de grootste beteekenis! Ik geloof, dat ik het al weet: hij moet maar Schimmelpenninck heeten.

Of dit gesprek ooit gevoerd is? Ik zou het U niet kunnen zeggen. Maar of Schimmelpenninck ingeburgerd is, dat behoeft U niet eens aan een rasechten rooker te vragen, de vooroorlogsche spoorboekjes wisten U er al van te vertellen:

Schimmelpenninck?
Ja, die ken ik!

Naamgeving, dat is iets, waar fabrikanten telkens mee te maken hebben, en zij spelen zoodoende een belangrijke rol in de taalvorming. Natuurlijk komt het reclame-element daarbij sterk op den voorgrond. Dikwijls geeft men een nieuw artikel den naam van een bekend persoon, wiens portret dan nog gebruikt wordt om de verpakking te versieren en zoo het artikel een aantrekkelijken vorm te geven.

Denk maar aan de sigarenbandjes!

Ook de banketbakkers bedienen zich van klinkende namen, wie kende vroeger niet hun beroemde Wellingtons?

Vele uitvinders en fabrikanten hebben hun eigen naam vereeuwigd door hun product naar zichzelf te noemen: nog altijd fietsen we op een Fongers en rijden we in een Ford. Ja, deze heeren kennen we nog wel!

Maar het kan ook gebeuren, dat de man allang vergeten is, hoewel zijn naam voortleeft in zijn producten. Niemand weet meer, waar die namen vandaan komen. Wie zou het nog beseffen, dat onze kiekjes, die we gelukkig weer naar hartelust kunnen maken, hun naam te danken hebben aan den Leidschen fotograaf Kiek? En wie denkt, als hij een flikje oppeuzelt, aan den chocoladefabrikant Caspar Flick? Dan hebben we nog onze lekkere Haagsche hopjes; ze zijn weer overal te koop en in veler mond, maar wekken zij bij ons nog herinneringen op aan den heer Hop? Ik vermoed, dat de meeste hopjessnoepers en -snoepsters nooit van hem gehoord hebben.

Sedert de 19de eeuw hebben vele nieuwe producten zeer geleerde namen, samenstellingen uit

[p. 50]

het Grieksch of het Latijn, die een kenmerkende eigenschap van het product aanduidden. Zulke namen hebben inderdaad de wereld veroverd, ze zijn internationaal geworden, zooals: telegraaf, letterlijk vèr-schrijver, telefoon, letterlijk vèrklinker, en automobiel, letterlijk zelfbeweger.

Vreemde producten worden dikwijls genoemd naar het land of de stad, waar ze vandaan komen. Zoo is het met vele wijnsoorten gegaan: Bourgogne, Bordeaux, Médoc, Malaga, Samos. Op den duur gaat de herinnering aan den plaatsnaam verbleeken, het woord wordt niet meer met een hoofdletter geschreven: champagne, madera; ook havanna, manchester, damast. Bovendien hebben zulke woorden vaak een belangrijke wijziging ondergaan, zij zijn met de taal meegegroeid; zoo is het b.v. gegaan met krijt (Creta), krent (Corinthe), magneet (Magnesia). Ook komt ellips voor, d.w.z. er is een gedeelte weggelaten, de woorden zijn verkort b.v. panama uit panamahoed, Moezel uit Moezelwijn en dan onze vriend de kalkoen, die eigenlijk een kalkoensche haan is en volgens de geleerden uit Calcutta stamt.

Er zijn nog meer wegen, waarlangs de dingen aan hun naam komen. Wanneer men iets ziet, valt vaak het eerst de stof, waarvan het gemaakt is, op. Bijna elke stofnaam is tevens overgedragen op één of meer bepaalde voorwerpen. De verkoopster pakt het verkochte artikel in een papier, de huisvrouw hanteert een blik, de apotheker doet een kurk op het medicijnfleschje, een stoute jongen gooit zijn vriendje met een steen. En dan het glas: Cornelis had een glas gebroken! Hij trok er zich echter niet veel van aan, want nadat hij zijn glas had leeggedronken, trachtte hij met behulp van het glas, dat hij van den meester gekregen had, de poten van een duizendpoot te tellen; hij vergat ondertusschen den tijd, ook al doordat hij zijn horloge niet bij zich had: het glas was er den vorigen dag uitgevallen! Bovendien kon hij niet op de klok zien hoe laat het was, daar hij juist zijn bril naar den opticien had gebracht om er een nieuw glas in te laten zetten. Hij wist waarschijnlijk niet, dat zijn bril een verkorting was uit den stofnaam berillus; mogelijk leefde bij hem nog wel het besef, dat de mooie kralen van zijn moeder eigenlijk koralen waren.