Gallicismen.
Een van onze lezers zendt ons een oud krantenknipsel waarin, in een klein bestek, een heele verzameling vreemde woorden is samengebracht, voor een groot deel woorden aan het Fransch ontleend.
Het befaamde tooneel-ensemble, dat zich gedurende zijn eerste lustrum onder de katholieke bevolking van onze stad terdege heeft ingeburgerd, legde ons dezer dagen het concept-programma voor van het nieuwe seizoen, waaruit blijkt, dat het onder zijn nieuwen voorzitter, den heer Felix Heijnen, van de oude beproefde paden niet wijken wil doch integendeel naar grooter intensiveering van het vereenigingsleven streeft.
Het seizoen opent op 22 dezer, dus Dinsdag de volgende week met een ‘bal-varié’ in den foyer van de Doelen, voor welken avond, die tevens bedoeld is als besluit van het vorige seizoen, de loopende lidmaatschapskaarten geldig zijn.
Op 27 October volgt een kleinkunstavond in den Tivolischouwburg, waarop waarschijnlijk Molières ‘Belachelijke hoofsche juffers’ zullen paraisseeren. Medio November een ‘bal-antique met cabaret’, begin December een bridge-drive, welke begin Maart wordt herhaald.
Op 29 December een oudejaarsbal met variété in den foyer-Doelen, op 8 Februari het gebruikelijke Carnaval in Pschorr.
Als datum voor de tooneeluitvoeringen in Tivoli gefixeerd 22 Januari, terwijl verder voor medio April een avond in petto is gehouden.
Het rijke program wordt begin Mei 1937 besloten door een lente-bal met variété.
Wij willen stellig al deze woorden niet in bescherming nemen, maar wijzen er toch op dat sommige er van, zooals ‘foyer’, en ‘variété’ (om niet te spreken van ‘datum’!) òf reeds burgerrecht hebben verkregen, òf moeilijk anders dan schoolmeesterig vertaalbaar schijnen.
Men heeft er ons een verwijt van gemaakt, dat wij eens het woord animositeit hebben gebezigd, maar waardoor zouden wij dat vervangeen? Men zegge daarvoor niet: vijandigheid of verbittering of wrok - woorden die Herckenrath aangeeft ter vertaling van fr. animosité -, want daarmede zou men aan de schakeering tekort doen. Vroeger gebruikte men in de rechtstaal gaarne het woord ‘actief’ (‘een faillissement werd opgeheven wegens gebrek aan actief’); daarvoor zegt men thans veelal ‘baten’.
Maar ‘getuige à charge, à décharge’ is nog in gebruik; zou men daarvoor willen zeggen: ter belasting, bezwaring, ter verdediging, ontlasting? (‘Verdediging’ lijkt ons hier niet het juiste woord, een getuige ‘à décharge’ verdedigt niet; hij ‘strijdt’ niet, maar geeft slechts feiten waarop een verdediging gebouwd kan worden. Ontlasting geeft het begrip beter weer, maar zou men dat willen invoeren?)
‘Conducteur’, zou men dat willen vervangen door (trein, tram) geleider?
Voor ‘Directie’ (van een handelszaak) kunnen wij zeggen: bestuur; maar bij ‘bouwdirectie’, dus architect (bouwmeester) en opzichters, hapert
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd