Onze Taal. Jaargang 13

Van onze leden.

Taalzorg.

Een Rijksbureau - wij zullen maar niet vertellen welk - vraagt ons: of wij al of niet door de ‘Rusting’ Inspektion worden betreut. Wat zou er omgaan in den bol van den ambtenaar die zooiets schrijft? Het is geen Duitsch en geen Nederlandsch!

En welke opleiding zou de ambtenaar genoten hebben, die, zich wendende tot een Maatschappij tot opwekking van electrischen stroom, deze aanspreekt met Electrische tijdsmaatschappij?

Blikschaar

Het bevreemdt mij dat het woord blikschaar in den zin van een mesje om blikjes open te snijden, zoo weinig bekend is. 't Is al heel lang geleden dat ik er een kocht, maar in mijn jeugd, in Deventer, was het een gewone naam.

Is het bezwaar dat men er niet mee knipt wel juist? Een ploegschaar heeft ook maar één blad. Maar het door Uw inzender voorgestelde ‘blikmesje’ lijkt ook mij best.

Le.

In bedrijf stellen.

Wij liggen overhoop met een goeden vriend, doordat wij het in ‘bedrijf’ stellen van een machine, een motor verwerpen, en hij meent het niet te kunnen missen. ‘Het is géén germanisme, maar een uitdrukking die voortdurend bij werklieden zoowel als ingenieurs naar boven komt...’, zegt hij. Goed, geen germanisme dan; het is ons best. Als wij dan maar weten dat het stellig geen Nederlandsch is.

‘Bedrijf is wèl goed Nederlandsch; wij spreken toch van een boerenbedrijf. En een machine in bedrijf stellen is niets anders dan haar te werk stellen in een bedrijf.’ - Neen, dat is het niet; wanneer ‘bedrijf’ hier de ‘zaak’ van den baas zou beteekenen zou het lidwoord niet ontbreken; zoomin als bij: in de zaak, in de fabriek, in den winkel enz.

Bij: in bedrijf stellen is ‘bedrijf’ een werkingsnaam = werking, gang. En daarom zeggen wij eenvoudig: in gebruik nemen, op gang brengen (in dienst nemen, of stellen), in werking stellen. Aan ‘bedrijf’ kleeft in het Nederlandsch de gedachte aan een persoon, die werkt; niet aan een werking. Men zegt: wat is nu het werk, hoe is de werking van die machine? - nooit: wat, hoe is het bedrijf daarvan.

In Nederland Nederlandsch

Ons lid de heer Ingen Housz breekt een lans voor het gebruik van Nederlandsche namen voor bekende kruiden en planten, in plaats van de aanduiding in het Latijn, een taal die de meesten van ons toch niet verstaan. Waarom, vraagt hij, zouden wij ons vingerhoedskruid: digitalis noemen? Namen als Taxus, Thuja hebben weliswaar burgerrecht, en daar tegen te vechten heeft geen zin; maar het is jammer dat ze niet ‘Venijnboom’ en ‘Levensboom’ genoemd worden.

Wij gevoelen hier wel wat voor; als onze kweekers in hun welverzorgde catalogi eens het voorbeeld gaven, zou het publiek wel spoedig volgen. Wij zouden dan Achillea Duizendblad gaan noemen, en voor Arabis Scheefkelk zeggen; niet meer spreken van Cerastium, Hepatica, Hypericum, Nepeta, Veronica, Aconitum, Delphinium, Juniperus, Berberis - maar van Hoornbloem, Leverbloem, St. Janskruid, Kattenkruid, Eereprijs, Monnikskap, Ridderspoor, Jeneverbes, Zuurbes. Kerstroos klinkt aardiger dan Helleborus en Vuurpijl is een teekenender naam dan Kniphofia; en de Ganzerik zal er niet minder om zijn als wij haar niet meer met Potentilla aanduiden. En dan Spiraea, voortaan het Theeboompje; om van te watertanden!

Efficiency

Een lid stelt de vraag: Is er een Nederlandsch equivalent voor het woord ‘efficiency’? ‘Ik ben’, schrijft hij, ‘lid van een Nederlandsch Instituut voor Efficiency. Dit kan niet door “doelmatigheid” vertaald worden’.

Als zoodanig.

‘... beide leden van het Hoofdbestuur werden als zoodanig herkozen.’ Zou de zin er erg onder lijden als wij dit ‘als zoodanig’ weglieten? Mij dunkt van niet.

Vo.

Saamhoorigheid.

Wie helpt ons van dit woord af? of moeten wij wachten tot wij ook saamzwering, saamwerking, saamkomst enz. rijk zijn?

Vo.

Uitrukken

Is het geoorloofd te spreken van: een uit Pasagos gerukte kolonne? En zoo niet, wat moet het dan zijn?