Onze Taal. Jaargang 12

Nederlandsche geslachtsnamen

Namen, ontleend aan ambten, bedrijven, handwerken, enz.

Wij hebben reeds kennis gemaakt met geslachtsnamen die de aanduiding van een beroep, bedrijf of ambt bevatten. Deze groep is heel talrijk; wij ontmoeten er bakkers, bleekers, brouwers, herders, houtzagers, jagers, kleermakers, kramers, kuipers, metselaars, molenaars, pottenbakkers en steenbakkers, schippers, schoenmakers, smeden, visschers, wagenmakers, zwaardemakers, en velen meer.

Aan het landbouwbedrijf ontleend zijn namen als Landman, Bouwman, Akkerman, Havermans, Rogmans; Veenboer, Turfboer, Wortelboer, Polderboer, Molkenboer en dgl.

Dat Vendrix: zoon van den vaandeldrager beteekent is wel te begrijpen. Wat een man uitvoert die naar zijn beroep Latynhouwer geheeten werd, beken ik niet te weten, zegt Winkler. Is de onderstelling te gewaagd, dat deze man zich had toegelegd op het houwen van ‘lateien’ (latei: bovenafsluiting van een deur- of vensteropening)?

Smoutmakers kan beteekenen: des moutmakers zoon, ofwel: zoon van den smoutmaker (= vetsmelter). Sweerts wil ongetwijfeld zeggen: zoon van den weert, den waard, den kastelein. In oude stukken ontmoeten wij een man die den naam

[p. 43]

Heynken Heynen Diddekens Tsweertssoens soen draagt, d.i. kleine Hendrik, zoon van Heyn, die de zoon was van kleinen Dirk, den waard. Lastig zulke namen, als men 's middags, voor het sluiten van de post, een reeks van adressen heeft te schrijven. En wat een geld zou een telegram niet kosten, gericht aan Jacopsoen wilen Jans geheyten van den Bomen Godartssoen van Bruheze!

Keizer, Koning, Prins, Hertog, Graaf, Ambachtsheer; Veldheer, Admiraal, Maarschalk; Cardinaal, Bisschop: zouden zij die deze namen dragen ze ontleend hebben aan de waardigheid van een voorvader? Of zou men hier moeten denken aan afleiding van huisnamen, van opschriften of afbeeldingen op gevelsteen of uithangbord? Bij Goeverneur, Burgemeester, Drost(e), Raadsheer, Scholten (van scholte, schout) is de aanduiding van een waardigheid eer aan te nemen; evenals bij Kapitein, Hopman of Ritmeester.

Namen van aardrijkskundigen oorsprong.

Als de vreemdeling zich onder ons kwam vestigen, wiens eigenlijke naam onbekend was, of moeilijk uit te spreken, kwam men er al spoedig toe hem aan te duiden met den naam van het volk waartoe hij oorspronkelijk behoorde: De Waal, Spanjaard, den Engelschman, De Hes, De Beyer, Schott, Switsar (Zwitser), Walch (Wallach). De namen Turk en Moor mogen wij ook hier weer uitzonderen: dat zullen ook wel weer huisnamen geweest zijn. De namen Van Boheme, Van Bourgondiën spreken voor zichzelf. De eerste Van Bergen-Henegouwen was een Jantje-secuur: als hij dan naar zijn geboortestad moest heeten, dan diende althans heel nauwkeurig aangegeven te worden uit wèlk Bergen hij kwam.

Onder degenen die hun naam aan dien van een vreemde plaats ontleenden, behoorde een zekere sinjeur Stelle; een plaats, die op haar beurt een apostel tot naamgever had. Deze apostel was Jacobus, in het Latijn Sanctus Jacobus Apostolus, in den plaatsnaam verbasterd tot Santiago de Compostella. Naar deze plaats noemde zich onze vriend Compostelle, of kortweg Stelle. Wie zou in dezen eenvoudigen Nederlandschen geslachtsnaam den Spaanschen naam Compostella en daarin het lat. woord apostolus vermoeden!

Maar niet slechts van de namen van vreemde volken en plaatsen zijn er Nederlandsche geslachtsnamen afgeleid; ook de namen van inlandsche volksstammen en plaatsen hebben hiertoe bijgedragen. Zoo treffen wij aan: De Vries, Drenth, Geldersman, Hollander, Zeeuw, Gooyer, Schellinger, Bevelander, enz. En weer een reeks met van: Van Haren, Van Assen, Van Couverden, Van Deventer, Van Belkum, Van Borkum (Burkom).