‘Uitvoeren’
In ‘Taalzorg’ No. 8 lezen wij: De pomphuizen zijn uitgevoerd in gietstaal, de waaiers in speciaal brons. De slakkengoot in uitvoering volgens onze teekening. De goot moet gemaakt worden gedeeltelijk (ten deele) in gelaschte uitvoering. Langsrails voor doorschuifovens uit naadloos stalen buis. Een brug in gewapend beton. Een woonhuis in baksteen.
Ziedaar een aantal voorbeelden van ‘uitvoeren in’ en ‘maken in’ en ‘uit’.
Allereerst het woord uitvoeren. In de beteekenis van ‘vervaardigen’ kan ik het niet in het woordenboek vinden. Zou O.T. hier iets van willen zeggen?
Maar dan valt op, dat nergens het doodgewone en natuurlijke ‘van’ wordt gebruikt. Vanwaar die gekunsteldheid, zoodra wij gaan schrijven? Wij zeggen toch heel gewoon, dat een huis van baksteen is en een gietstuk van ijzer. En dat wij het ‘maken’ of ‘vervaardigen’ of ‘gieten’ van een bepaald materiaal. Dat is taal, die wij van onze moeders geleerd hebben; laten wij ons daaraan houden. - Tot zoover ‘Taalzorg’.
Wat zal Onze Taal van deze dingen zeggen? Het schijnt dat, nu onze uitvoer over zee stil staat, wij ons met alle macht op dezen binnenlandschen uitvoer geworpen hebben; het is opmerkelijk wat wij al niet met dit uitvoeren weten uit te voeren. Stoelen voeren wij uit, in chroomnikkel, dat is een heel fijne uitvoering; van mindere allure, maar toch ook nog heel goed, zijn de pomphuizen en andere nuttige zaken, uitgevoerd in gietstaal of in brons. Bij centrale-verwarmingsketels zijn wij nog bescheidener: daarvoor kiezen wij een uitvoering in gietijzer (ofte wel gegoten ijzer).... En....? Is er bijgeval iets tegen, uitvoeren te bezigen in de beteekenis vervaardigen?
Iets tegen? Wat is er vóór? Vanwaar opeens die liefde voor dit woord? Het Middelnederlandsch kent het niet, Kiliaen niet, Weiland niet. Het Wb. d. Ndl. Taal is helaas nog niet zoover, maar in Van Dale, in Koenen, en ook in het Belgische ‘Modern Woordenboek’ van J. Verschueren enz. (1931) wordt de bedoelde beteekenis niet opgegeven. Of toch...?
Koenen (17de, vermeerderde druk) vermeldt als gangbare beteekenissen: 1) naar het buitenland voeren; 2) doen, verrichten; 3) volbrengen, ten uitvoer brengen. (De laatste beteekenis heeft men niet in het mnl. gevonden, wel bij Kiliaen en Plantijn.) In een vroegeren druk (den 14den, vermeerderden) geeft Koenen bij de tweede beteekenis o.a. als voorbeeld: ‘dit schilderij is goed uitgevoerd’. - ‘Keurig bewerkt’, zet hij er achter. Van Dale geeft hetzelfde voorbeeld onder de afzonderlijke beteekenis: bewerkt, geschilderd, en Verschueren onder die van: malen (= schilderen). Nadert ‘uitvoeren’ hier al niet de beteekenis van ‘vervaardigen’ al is het dan ook in een bepaalden zin?
Nog een ander voorbeeld bij Koenen (14den druk): ‘dit boekje is mooi uitgevoerd’. Dat lijkt al heel veel op het door Taalzorg o.i. terecht gelaakte gebruik! In den 17den druk is het voorbeeld weggelaten, evenals dat van de schilderij. Zou de bewerker van dien nieuwen druk het bij nader inzien misschien geen goed Nederlandsch geacht hebben?
Voor het zelfst. nw. ‘uitvoering’ vermeldt geen enkel woordenboek de beteekenis, waarin het in de door Taalzorg gegeven voorbeelden voorkomt. Ook niet een beteekenis, die daar zeer dicht bij komt. Toch zou men dit, althans in den 14den druk van Koenen verwachten. Bij ‘dit boekje is mooi uitgevoerd’ behoort immers: ‘in welke uitvoering wilt U het boekje hebben? Met leeren band en verguld op snee? Of in een eenvoudiger uitvoering?’ Maar het staat er niet!
Voor zoover wij weten, hebben uitvoeren en uitvoering nooit de beteekenis van: vervaardigen, maken, en: vervaardiging, makelij gehad en wij gelooven mèt Taalzorg, dat het ook nu niet gewenscht is ze in dien zin te bezigen. ‘De pomphuizen zijn uitgevoerd in gietstaal’. Zeker, gekunsteldheid!
Een plan, een opdracht wordt uitgevoerd. Ook kan men een werk, b.v. de Zuiderzeewerken, uitvoeren. Maar pomphuizen en waaiers? die maken wij, of wij vervaardigen ze. ‘Bewerken’ kan men hier ook bezigen.
Een goot in gelaschte uitvoering? Dan ook: een huis in houten uitvoering, met een dak in rieten uitvoering en luiken in geverfde uitvoering!
Een gelaschte goot dus. En in het door Taalzorg genoemde voorbeeld: De goot moet gedeeltelijk gelascht worden.
In de meeste gevallen hebben wij het zelfst. nw. heelemaal niet noodig. Zoo ook niet in: de slakkengoot in uitvoering volgens onze teekening. Hier kunnen wij zeggen:...., gemaakt, volgens teekening. Behalve, dat ‘uitvoering’ in deze beteekenis een eenigszins twijfelachtig Nederlandsch is, zijn de omschrijvingen onnoodig en niet fraai. En als wij het zelfst. nw. een enkelen keer noodig hebben, in opschriften bv., dan kunnen wij het goed-Nederlandsche ‘makelij’ bezigen. En indien men de bewerking van een voorwerp bedoelt dan zeggen wij eenvoudig: bewerking.
In verbinding met ‘proeven’ ziet men wel eens het woord uitvoeren gebezigd: ‘de proef dient uitgevoerd te worden’; de vaste Nederlandsche uitdrukking is: proeven nemen.
Van, uit, in. ‘In’ in dit verband is een gallicisme (une table en bois = van hout), en wordt o.i. terecht door Taalzorg afgekeurd. ‘Van’ is het juiste woord, maar ‘uit’ is ook niet verkeerd. Men kan iets van, maar ook uit een zekere stof maken. Het Wb. d. Ndl. Taal spreekt althans van een stof, waarvan of waaruit iets gemaakt wordt.
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd