Onze Taal. Jaargang 9

Over de vierde-naamvals-‘n’.

Een van onze leden heeft meenen op te merken, dat dikwijls, o.a. in de dagbladen, verwarring heerscht ten aanzien van den naamval, waarin een woord geplaatst moet worden; dat mnl. woorden b.v. menigmaal een ‘n’ krijgen, die hun niet toekomt.

Als voorbeeld haalt ons lid aan: ‘De heer X. werd benoemd tot burgemeester van Y., omdat hij voor die functie den meest geschikten candidaat werd geacht.’ - ‘De Russische invasie in Finland beteekent den terugkeer tot... enz.’ Wij weten niet, of het euvel, dat ons lid aanwijst, geregeld voorkomt; het zou kunnen duiden op een denkfout. Althans wat het eerste voorbeeld aangaat; bij eenig nadenken zal men tot de slotsom komen, dat men hier moet schrijven: de meest geschikte candidaat werd geacht.

Anders evenwel staat het met het tweede voorbeeld; daarbij is: ‘beteekent den terugkeer’ heel stellig goed. Wij moeten bedenken, dat de logische grammatica niet altijd overeenstemt met de psychologische. ‘Beteekenen’ gaat hier namelijk lijken op een koppelwerkwoord en daardoor krijgt een schrijver de neiging ‘terugkeer’ als een nominatief op te vatten.

Iets dergelijks hebben wij bij ‘den baas spelen’ en in het Duitsch b.v. bij ‘es gibt’ (‘es gibt einen König, der...’). In zulke gevallen zal het gebruik van een nominatief wel eens kunnen voorkomen en dat zou vergeeflijk zijn. Paul zegt in zijn ‘Deutsches Wörterbuch’ dat in vele Duitsche dialecten zulk een objectsaccusatief bij ‘geben’ tot het grammaticale subject wordt gemaakt, b.v. ‘es geben viele nüsse’.

De school weert natuurlijk zulke constructies uit de schrijftaal.

Een ‘couture huis’ aan het woord

- Een modefirma heeft aan hare cliënten een brief gezonden, welks inhoud blijk geeft van heel bijzondere opvattingen op het stuk van de taal. Het epistel spreekt van ‘vertragingen in het transportwezen’; het deelt ons mede dat ‘gezien het voortgeschreden seizoen, de prijzen ver beneden het normale zijn gesteld’; ‘dat de Couture Huizen voorloopig geen wijziging in de mode zullen brengen’, zoodat men zich voor zeer lage prijzen ‘hoogwaardige kwaliteiten in de meest moderne snit’ zal kunnen aanschaffen.

Heel aardig was de reactie van de ontvangster van dezen brief. Zij had steeds gemeend, dat de firma in kwestie vrij hoog stond en goede dingen leverde, maar was thans geneigd dit oordeel te herzien. Het epistel had in dit geval dus door den stijl, die inderdaad ‘ver beneden het normale’ is, een volkomen averechtsch resultaat.

[p. 4]

Kanons

- Ons medelid de heer H.J. Hartkamp bevestigt, dat men bij de marine spreekt van ‘kanons’. In het eerste hoofdstuk van de voorschriften ten aanzien van de artillerie (Bepalingen artillerie - Bep. Art. - samen negen deelen) staan de voorgeschreven afkortingen en daarin wordt aangegeven voor kanons ‘kns’; deze afkortingen zijn voorgeschreven, ten einde rapporten en bescheiden te kunnen bekorten, zonder dat de duidelijkheid gevaar loopt.

Wie als adelborst op het Instituut komt, leert dus al dadelijk die afkortingen kennen en raakt zoo doende met den vorm ‘kanons’ vertrouwd.

Het gaat om...

- Men heeft er aanmerking op gemaakt, dat wij hd. ‘es handelt sich um...’ vertaalden met: het gaat om (De zaak, waar het hier om gaat...). De door ons gebezigde uitdrukking, zoo oordeelde men, kan alleen gebruikt worden in den zin van: het gaat hier om het leven.

Wij merken hierbij op, dat ‘het gaat om’, in den zin, waarin wij deze woorden bezigden, in de Z.-Holl. dorpstaal b.v. heel gewoon is.

Een belangstellend lezer verzoekt ons de volgende opmerkingen, met betrekking tot eenige z.i. verkeerd gebruikte woorden, in ons blad te vermelden.

Bijberekening.

- Een woord, dat men veel aantreft in leerboeken over handelsrekenen; onder den invloed blijkbaar van hd. ‘Zurechnung’. Misschien dat ook ‘bijbetaling’, ‘bijbestelling’ de vorming in de hand gewerkt hebben.

Men zegt echter: reis- en verblijfkosten, porti er bij rekenen, en zegge dus ook: bijrekening.

Vergoeden.

- Dit woord wordt, in navolging van hd. ‘vergüten’, dikwijls gebezigd in den zin van ‘betalen’; de bankinstelling schrijft b.v.: ‘De heer X. draagt ons op U een bedrag van x gulden te vergoeden’ en bedoelt dan, dat zij het bedrag eenvoudig moet uitbetalen.

‘Vergoeden’ kunnen wij slechts: schade, onkosten, verlies enz.; dus ‘goed maken’.

Zelfde.

- In de weerberichten kan men dikwijls lezen: zelfde temperatuur. Juister zou m.i. zijn te zeggen: dezelfde temperatuur.

Zich denken.

- Deze wederkeerige vorm wordt dikwijls verkeerd gebruikt. Wij kunnen zeggen: ‘ik dacht mij reeds in veiligheid’, maar het is een germanisme als wij zeggen: Wat zal hij zich wel gedacht hebben, toen hij dit hoorde. (En ‘dat kan ik me denken, indenken, voorstellen, dat kan ik me begrijpen’, zou onze correspondent dat ook willen afkeuren? Red.)

N.l. - Een kleine opmerking tot slot: ‘namelijk’ moet worden afgekort met: nl.; met een afbrekingsteeken na de n zou het kunnen beteekenen: non liquet = de zaak is niet duidelijk.