Onze Taal. Jaargang 8

[Nummer 10]

Van rams en ruma.

Een belangstellende lezer heeft ons de volgende vraag voorgelegd. Plantenkweekers, zegt hij, kunnen met zuivere vormengroepen werken, onder den naam ‘ras’ of ‘zuivere lijn’. Zij kunnen ook als uitgang voor selectie nemen een vormenmengsel, of deze mengsels zelfs kunstmatig maken. De Duitsche term voor een dergelijk mengsel is ‘Ramsche’ en deze naam wordt in Nederland reeds gebruikt. Onze vraag is nu of U een goed Nederlandsch woord voor het bedoelde begrip kent. De letterlijke vertaling: ‘de heele hoop’ of voor ‘im Ramsch kaufen’: ‘bij de roes koopen’, dekken wel het begrip, maar voldoen als vakterm niet. Zou ‘rams’ een bruikbaar Nederlandsch woord zijn?

Wij hebben hierop geantwoord, dat het Duitsche woord ‘Ramsch’ ook hiertelande in gebruik is en wel in sterk deprecieerenden zin. Aanvankelijk gebezigd ter aanduiding van ‘alle soorten door elkaar’, ‘gemengde keus’, is het woord geleidelijk afgezakt tot de waarde van ‘rommel’, ‘uitschot’ en, daar het ons voorkwam dat bij de benoeming van het vormenmengsel, dat als uitgang voor selectie wordt gekozen, het geenszins de bedoeling zou zijn de gedachte aan rommel of uitschot te wekken, maar slechts een tegenstelling te scheppen tot het geselecteerde materiaal, wilden wij het gezochte woord zoeken in de richting van ruwgoed bijv.

Hierop antwoordde onze correspondent: Uwe opvatting van het begrip ‘Ramsch’, zooals dit in de plantenveredeling wordt gebruikt, is juist. ‘Ruwgoed’ als zoodanig voldoet ons echter niet. Wel zouden nieuwe woorden, gevormd door samentrekking van ‘ruwe massa’, b.v. ‘ruma’ of ‘rumas’, ons kunnen voldoen. Ter nadere toelichting op het begrip diene nog, dat het wiskunstige begrip ‘universum’, het Engelsche woord ‘bulk’, het Fransche ‘depot’, ons begrip eenigermate dekken. Wij kennen de vakterm ‘populatie’, die echter voor ons doel een te scherp omschreven begrip inhoudt. Verder is gedacht aan ‘roes’, ‘roespot’, ‘roesvat’.

In dit stadium hebben wij ons gewend tot onzen Raad van Deskundigen en nadat dit college zijn meening had uitgesproken, hebben wij onzen correspondent als volgt geschreven:

Onze Raad van Deskundigen kan U niet volgen op den weg, door U aangegeven in Uw laatsten brief; de vormingen met roes- hebben bij den Raad geen bijval gevonden, en wat de samentrekkingen ‘ruma’ of ‘rumas’ belangt, deze worden door onze Deskundigen ten sterkste afgekeurd.

Daar ook het verhaspelde Duitsche woord ‘rams’ door ons deskundig college niet wordt aanvaard (‘ramsch’ is Duitsch, als het werkwoord ‘ramsjen’), daarentegen het door ons voorgestelde woord ‘ruwgoed’ bij onzen Raad gereede instemming heeft gevonden, zou ik U in overweging willen geven Uw oordeel ten aanzien van dit laatste woord te herzien. Het tweede deel dezer samenstelling zal stellig bij U geen bezwaar ontmoeten, zoodat wij onderstellen, dat Uw afkeuring zich richt tot het eerste deel, n.l. ruw-. Wanneer U echter nagaat, dat ruwnat de gebruikelijke term is om in de destilleerderij het onzuivere destillaat te onderscheiden van het tweede destillaat, zal de vorming ruwgoed ook U misschien meer geschikt toeschijnen dan de woorden in Uw brief genoemd.

* _* *

[p. 46]

Dat wij deze zaak eenigszins uitvoerig hebben vermeld, vindt zijn grond in de overweging, dat wij hier te doen hebben met een verschijnsel dat, naar wij vreezen, typeerend is voor ons volk, in het bijzonder op het stuk van de taal: vast te houden aan eigen opvatting, zonder acht te slaan op de afkeuring, die competente beoordeelaars dienaangaande hebben uitgesproken.

Het is hier niet te doen om de aanvaarding of verwerping van een enkel woord; het is van geen belang of men ons ‘ruwgoed’ aanvaardt, of wel dat men de voorkeur geeft aan: de (of een) mengeling, het (of een) mengsel, of: de hoop; waarschijnlijk zal nu eens het een dan het ander beter voldoen. Maar het is wèl van belang - van groot belang - dat wij leeren inzien dat men doorgaans voor een vreemd woord in al zijn beteekenissen geen Nederlandsch woord kan geven, dat ook juist al die beteekenissen (en ook geen andere) samenvat; dat een nieuwe benaming (hetzij nieuw woord, hetzij overdracht of uitbreiding van een reeds bestaand woord) nooit terstond de volle kracht kan hebben van de reeds lang bestaande, algemeen bekende zaaknamen, door welke in onzen geest naam en ding als vanzelfsprekend aan elkaar verbonden, ja haast identiek schijnen; het nieuwe moet dat in het gebruik pas verwerven, zooals die oude, bekende zaaknamen het ook eens hebben gedaan. Wij moeten ophouden van een nieuwe benaming het onmogelijke te eischen, n.l. dat het alle kenmerken, eigenschappen, werkingen enz. van het ding zal uitdrukken, terwijl het in werkelijkheid altijd slechts om één domineerend kenmerk te doen is. In één woordje álle begripsdeelen te omvatten, is finaal onmogelijk.

Een woord ‘rams’ te maken uit Hd. Ramsch is onzinnig, en - men vergeve ons de sterke uitdrukking - een misdaad tegen onze taal. Laten wij dan dadelijk maar het Duitsch heelemaal overnemen, en het Nederlandsch afzweren.

En een vorming ‘ruma’ of ‘rumas’ is weinig mindere gruwel, al is men in vele (mogelijk alle?) beschaafde landen op zulke fraaiigheden sinds eenige jaren als verzot. Men kan het in alle geval overlaten aan uitvinders of fabrikanten van schoenensmeer of eksteroogentinctuur!