Onze Taal. Jaargang 6

[p. 8]

Van de leden van onzen raad van deskundigen.

De waarnemend particulier secretaris

- Iedere ouderwetsche grammatica zal het onderscheid uitleggen van ‘een goed koning’ en ‘een goede koning’, ‘een groot man’ en ‘een groote man’, ‘een eenvoudig burger’ en ‘een eenvoudige burger’. Vaak rekt men dit onderscheid dan (voor ons tegenwoordig taalgevoel althans) te veel uit. Maar het verschil was en is er, al neemt het al langer hoe meer af in omvang.

Nog kàn men spreken van ‘een goed vorst’, waarmede men niet bedoelen kan: een goedhartige, vriendelijke, maar alleen: een voor zijn taak geheel berekende, die taak uitstekend volbrengende, vorst. Dat ‘een goede vorst’ alleen het eerste beteekent kan men zeker voor het tegenwoordig taalgebruik niet meer zeggen. In den hand over hand toenemenden, voor alle woorden, gelijk bruikbaren vorm met -e (acc. -en; want ook voor den acc. gold de onderscheiding) vereenigt men thans doorgaans beide beteekenissen. - Een goed vriend is iemand, die in de hoedanigheid van vriend ‘goed’ moet heeten (een echte, vertrouwde, trouwe, enz.). Een goede vriend kan óók bet.: een vriend, die een brave kerel is.

Bij nobel zie ik weinig of geen grond voor den onverbogen vorm. Onjuiste analogische aansluiting bij de echte gevallen, denk ik.

‘De waarn. part. secr.’ heeft hiermede niets te maken. Het onderscheid betreft toch alleen persoonsnamen met het onbepaalde lidwoord + adjectief. - Hier kan men alleen spreken van pure dwaasheid.

(Als men ons zou vragen wat de w.p.s. (zonder -e) zou kunnen onderscheiden van den functionnaris mèt uitgang, zouden wij onderstellen dat deze laatste, omdat de echte p.s. afwezig was, tijdelijk zijn goede diensten bewees. Zou dat den p.s. echter zoo goed bevallen dat hij prijs stelde op 's mans blijvende medewerking en hem daarom benoemde tot ‘officieel’ w.p.s., dan zou dat ten koste van de -e kunnen gaan. - Red.)

Journalistentaal

- Het A.N.P., schrijvende over de besmettelijkheid van taalfouten, merkte op dat schrijvers die dagelijks elkanders producten lezen, ongemerkt elkanders eigenaardigheden overnemen en dat zoodoende binnen een gesloten groep, zooals een redactie er eens is, bepaalde fouten tot vaste gewoonte kunnen worden.

Zóó is het, zegt een lid van onzen Raad. - De zoo op hun zelfstandigheid en oorspronkelijkheid prat gaande krantenmannen schrijven elkaar alles ijverig na. Zelfs een zotte spelling als ‘ontzaggelijk’ blijft in mijn dagblad - en elders - voorkomen.

Als of dan

- Eenige leden hebben ons ter verantwoording geroepen over onze houding in de kwestie: meer dan... of meer als; zij hebben gemeend uit hetgeen wij in ons Decembernummer schreven te moeten opmaken dat wij te dezen ‘omgevallen’ zouden zijn.

Dit laatste is echter stellig niet het geval; wij schreven toch dat wij - voor ons - het standpunt blijven innemen dat ‘meer dan’ goed is en ‘meer als’ fout. Maar dat wij er ons van onthouden te dezer zake critiek op anderen uit te oefenen, vooral nu een lid van onzen Raad van Deskundigen ons verzekert dat men ‘in bijna heel het Nederl. taalgebied zegt meer als’ en dit wel, ‘met evenveel genoegen en recht als meer dan’.

Het blijkt ons nu dat een ander lid van den Raad de meening van onze leden deelt; ook hij kapittelt ons en zegt dat wat ‘men’ al zoo ‘met veel genoegen’ zegt, voor ons geen alles beslissende maatstaf mag zijn.

‘“De reeds eeuwen bestaande en sinds lang in verzorgde taal zoo goed als algemeen in acht genomen onderscheiding: even groot als, grooter dan, thans te gaan verwaarloozen, ja te bestrijden (het geval, dat wij signaleerden, O.T., 1937, 4 - Red.) acht ik zeer verkeerd. Het brengt op den weg der gelijkmakerij, dien ik niet op wil. De “keurige”, begrijpelijke en redelijke onderscheiding helpt kleur en afwisseling brengen in onze taal. Wat wint men daarentegen met de afschaffing? Ik ben het dus niet eens met Uwe berusting op blz. 54.”’

Uitwisseling

- Ons lid, de heer M. Vorstman, heeft in ons nummer van Januari een artikel gewijd aan nieuwe Duitsche woorden, die ontleend zouden zijn aan het Ndl., en waarvan de schrijver een aantal voorbeelden aanvoerde.

‘Met behulp van het Hollandsch’. ‘Is’ - zoo vraagt een lid van onzen Raad - ‘dit alles wel zoo zeker aan het Nederlandsch ontleend? Bij Umfang al zeer twijfelachtig, dunkt mij. En Strahl, Abmessung waren reeds lang vóór 30 jaar in het Du. in gebruik als vert. van Lat. radius, dimensio. Waarom zou men, de meetk. termen verduitschend, die bestaande vertalingen niet hebben uitgebreid tot dit gebied? Daarom zou ik gaarne het bewijs vernemen. Er is meer gelijk dan eigen.’

En van de in de tweede kolom genoemde voorbeelden vraagt het lid van onzen Raad: ‘zijn die alle werkelijk in zwang in het Duitsch? of kan men ze slechts een enkele maal hooren? zooals Zesen “Schauburg” al eens gebruikte, in de 17e eeuw! (onder Ndl. invloed)’.

‘Indien unterstellen de plaats van voraussetzen heeft ingenomen, zou dat toch wel een barbarisme, nl. hollandisme, zijn, dunkt mij.’

[p. 9]

Sterke praefixen

- Met betrekking tot ons artikel in het nummer van Januari, waarin wij Felix Schwertfeger en Karl Scheffler aanhaalden, merkt een lid van onzen Raad op: - Die Slavische ‘Aktionsarten’ of ‘aspecten’ van het werkwoord hebben in de Germaansche taalkunde, waar men ze met alle geweld weervinden wou, meer kwaad dan goed gedaan. Ik geloof niet, dat ze er zijn (vgl. den laatsten zin, door U van Schwertfeger aangehaald). In elk geval krijgen we ze niet in onze taal met die ‘sterke’ en ontleende praefixen. Wij hebben ze ook heelemaal niet noodig. Het Russisch is zoo, en het Nederl. is weer anders. Met evenveel recht.

‘Grosse Mode’, ja, daar zit veelal de kneep. Niets leerzamer in dat opzicht - niets ergelijker ook - dan de krantentaal.

Kanselarijtaal

- (Naar aanleiding van het art. ‘Regeeringstaal’ O.T. 1937, 3) - De omslachtigheid, die de kanselarijtaal, met den juridischen en notarieelen stijl, kenmerkt, zal zeker nooit geheel te vermijden zijn: omdat hier te weinig de ‘bon entendeur’ te onderstellen valt. Men moet zich angstvallig wachten, ook maar iets meer te zeggen dan men precies verantwoorden kan en wil; maar dat moet men ook zoo volledig mogelijk uitdrukken, opdat men geen gelegenheid late tot onjuiste aanvulling, interpretatie en gevolgtrekking.

Dat neemt niet weg dat men vaak dezen stijl met vrucht besnoeien kan, en zuiveren, zonder dat eigen karakter aan te tasten. U gaf zelf al een voorbeeld. Zoo zou zuinigheid met den lijdenden vorm ook alle aanbeveling verdienen. Zoo hier bv.: Niemand zal (kunnen) ontkennen... (i.p.v.: Ontkend zal toch niet kunnen worden...). En ‘opgedaan’ (de ervaring bij het conflict opgedaan) kan beide malen weg.

Overigens lijkt mij echter alles voorzichtig en zorgvuldig afgewogen. De vele Fransche (of Latijnsche) woorden zullen in deze internationale sfeer ook moeilijk door echt-Nederlandsche vervangen kunnen worden.

Motorstrandreddingboot

- Onzin. Een grapje? Waarom niet: ijzermotordrijfkrachtzeestrandreddingsdienstboot? Kon men niet af met motorboot(je) of motorstrandboot, of... Er zijn nog allerlei andere mogelijkheden, buiten dat dwaze opgegeven woord.

Geen bijzonders (O.T. 1937, 6, r. 1-4 v.o.)

- Neen! Niets nieuws: geen nieuws = niets bijzonders: geen bijzonders. Een eenvoudige ‘vergelijking’: ziedaar den gang van zaken, analogisch.

Eenheidsformaat

- Zou normaal- en normaliseeren hier niet dienen? T.a.v. r. 3 v.o.: Is niet hetzelfde m.i.